KOMPANZASYON HAKKINDA NOTLAR

Kompanzasyon uygulamaları üzerine

 

Konu ile alakalı olanlar bilirler ancak kısaca anlatmak gerekirse şebekelerde üç tip alıcı var olduğu varsayılır. Aktif, Endüktif, Kapasitif güç tüketen alıcılar olmak üzere gruplandırılır. Şebekeden çekilen gücü tüketen aboneler endüktif güç/aktif güç oranı % 20’nin kapasitif güç/aktif güç %15’in üzerine çıkmamalıdır.Bu oranlar aşıldığı takdirde abone ödemekte olduğu aktif güce ilave olarak kapasitif ve endüktif bedelleri de cezalı olarak öder şeklinde geçerli bir kural,  yönetmelik  vardır. Bu oran küçük güçlü abonelerde endüktif güç/aktif güç %33 kapasitif güç/aktif güç %20 olarak uygulansa da bu cezalar aboneler tarafından ödenir. Buraya kadar bir sorun yok.

 

Kompanzasyon projeleri hazırlanırken; işletmeler işe başlamadan önce iş yeri boşken yapılır. İş yeri veya abonenin kurulu gücü üzerinden hesaplama yapılır ki bu aslında son derece yanıltıcı bir durumdur. Çünkü her işletmenin abonenin tüketeceği güçler aynı olsa dahi işyerindeki makineleri birbirinden farklı özelliktedir. Bu da projelerin iş yerinin özelliğine, güç durumuna göre yapılmasını gerektirir. Masa başından hazırlanan ve işletmece onaylanan projeler birçok elektriksel elemanın (kontaktör, sigorta, kondansatör, şönt reaktör, reaktör sürücüleri, tristör grupları) gereksiz yere kullanılmasını ve hiç gereği yokken milyonlarca liranın çöpe atılmasına neden olur. Bu durumdan para kazanan birileri de var tabi. Ancak ortada büyük bir yanlışlık olduğu da gerçek. Öyle ki, kurulu gücü 200 Kilowatt olan bir işletmenin çalışırken özellikle fırınların olduğunu ve bu fırınlarda ısıtıcıların kullanıldığını düşünelim. Güç talebinin çoğu aktif güç olan rezistanslar tarafından tüketilen bir işletme aslında şebekeden aktif güç haricinde çok az indüktif ve kapasitif güç çekebilir ve belki de aktif güç haricinde tüketilen bu güçler birbirini yok edebilirler. Belki de abonenin asla kompanzasyon yapmasına ya da üç, beş kademe ile yapılabilecek bir uygulama sekiz, on, on beş, on sekiz kademe ile yapılınca kullanılmayan devreye girmeyen tüm kademeler için gereksiz yere işçilik, malzeme alınmış olur ki, bu da milli bir kayıptır. Gerçekte işe yaramayan bir düzeneğe neden gereksiz yere para ödensin ki?

 

Tabi sorun sadece bu da değil. Teknik olarak abonelere elektrik enerjisi sağlayan kurum tarafından sinüsoidal, zararlı harmoniksiz ve uygun frekansta düzdün gerilim üretmek; abonenin cihazlarının kullanma talimatında yazıldığı şekilde gerilim verilmek zorundadır. Ancak tüketici genellikle bu bilince sahip değildir. Aynı  zamanda fazların herhangi bir arıza anında yerlerinin de değişmemesi gerekir. Bilindiği gibi bazı makineler için bu durum; makinelerin dönüş yönünün değişmesi demektir ki, tek yön dönmesi gereken bir makine aksi yönde döndürülürse ciddi arızalara, iş kazalarına neden olunabilir. Bu da istenen bir durum değildir…