Doğuşu ve Gelişimiyle Moda

Moda bir çağa damgasını vuran belli başlı tarzdan daha süratli değişim gösteren kültür ve yaşama biçimine ilişkin beğeniler bütünüdür. Dar anlamda modadan anlaşılan, giysi ve bağlantılı ürünlerin kesim, biçim, renk ve malzemesindeki değişen beğeni devreleridir. Terim bu anlamıyla ilk defa 14'üncü Lui döneminde kullanılmış, böylece Paris'in günümüze kadar gelen moda hükümdarlığı başlamıştır.


Moda her dönemin kültürel ve siyasal olarak önde gelen toplum tabakalarınca belirlenir. Fransız Devriminden evvel bu, soylulardı... Sanayi devriminden sonra öncülük ve belirleyiciliği zengin kentliler üstlendiler. Lâkin günümüzde, sanayileşmenin ilerlemesi, konfeksiyonun ortaya çıkması ve sentetik kumaşların üretilmesi sonucu, geniş halk tabakaları moda olayına katılabilmektedirler. Ayrıca sinema, televizyon, moda dergileri ve defileleri gibi araçlar da bu yaygınlaşmaya destek olmaktadırlar.


İletişimin son derece geliştiği dünyamızda, modanın da uluslararasılaşması kaçınılmazdır. Nitekim yeni bir moda çıktığında, sadece belirli çevrelerde sınırlı kalmadığı gibi, ülkeleri de aşmaktadır.


Cinsellik, cinsel uyarım ve giysi arasındaki yakın bağ çok eski devirlerden beri fark edilmiş, giysilerin yapımında, seçiminde cinsellik etkeni bilhassa kadınlar açısından temel bir rol oynamıştır. Modern anlamıyla ilk defa 15'inci yüzyılda ortaya çıkan moda olgusu da giysiler sözkonusu olduğunda bu etkene göre ya da hiç değilse bu etkeni de büyük ölçüde gözönünde tutarak, giysilerin biçimini, maddesini oluşturmuştur.


Şüphesiz moda, özü gereği geçici ve değişken bir şeydir. Toplumdan topluma, devirden devire ve ekonomik koşullara göre değişim gösterir. Fakat her zaman, bilhassa kadın giyiminde, cinselliğin etkisi altında kalmıştır. Bu etki zamana ve zemine göre, cinsellikle bağlantılı olarak ya olumlu, yâni cinsel uyarıyı şu veya bu ölçüde açık bir özellik taşımış; ya da tam aksine olumsuz, yâni cinsel uyarıyı az veya çok önleyici, engelleyici bir özellik göstermiştir. Farklı bir deyişle, sadece kadın cinselliğini ya da dolaysız olarak sergilendiğinde değil, aynı zamanda sıkıca gözlerden gizlendiğinde de, başka etkenlerin yanısıra, cinselliğin belirleyici olduğu kesindir.


Bir yandan, kadınlara kıyasla erkeklerin görsel uyarıya çok daha açık bağımlı olmaları, diğer yandan, erkek egemenliğine dayalı toplum yapısı sebebiyle genellikle erkeklerin istek ve zevklerine seslenecek şekilde kadın giyiminin belirlenmesi, moda deyince akla öncelikle kadın giyim modasını ve ondaki cinsel boyutu getirmektedir.


Erkek modasında cinsel boyutun ancak 1950'lerden sonra ve kadınların toplum içerisinde gittikçe artan özgürlüklerinin bir sonucu olarak erkeklerden beklentilerinin basit ve temel maddi kaygıların ötesine geçmesi, çeşitlenmesi, incelmesi karşısında kendini göstermeye başladığı söylenebilir. Örneğin, berberde saçını yaptıran erkeklerin, bir zamanlar kısaca "Kadın avcısı", "Playboy" ya da "Züppe" olarak adlandırılan dar çerçevenin dışına taşması ve süratle çoğalması, çeşitli takıların erkek giyim aksesuarları arasında yer alması, cinselliğin daha fazla vurgulanması (birkaç düğmesi açık bırakılan gömlek yakaları, kısa mayolar, dar pantolonlar gibi) bu durumun en çarpıcı belirtileri arasında sayılabilir.