Dolar çakılacak mı?

Geçtiğimiz hafta, dünyanın dördüncü büyük petrol üreticisi olan İran, petrol satışları dahil, tüm uluslararası ticaretinde dolardan vazgeçip, avro kullanacağını açıkladı.

Bugün de Venezüella petrol bakanı, aynı seçeneği değerlendirdiklerini açıkladı.

Dünyanın en büyük dolar rezervi Çin’ de. 1 trilyon doların üzerinde rezervi var. Bir de onun, tamamen değilse bile, parçalı olarak avroya döndüğünü düşünün. Bunun için nedeni var: ABD sürekli Çin parasının değerinin yükseltilmesini istiyor. AB kendi parası içi böyle bir şeyle uğraşamayacak denli, global perspektiften uzak bir oluşum.

AB’ nin avro kullanan ülkeleri avroya geçtiğinde 1 dolar 1 avrodan çok ediyordu. Şimdilerde parite 1 avro = 1,25 dolar civarında.

Ulusal paraların birbirine göre çapraz değerini, ekonomilerinin durumu belirler. Örneğin, Türk lirası ve ABD dolarının birbirine göre reel oranı (enflasyon arıtılmış değer olarak) 2 liberalizm dönemi olan 1983-2002 arasında kabaca aynı kalmıştır. 3. liberalizm 4 yıldır, doların değerini düşürüp, liranın değerini arttırdı ama seçim yılında onun da dengelendiğini göreceğiz.

Dönelim ana konumuza: Şu andaki oran, 500 milyar dolarlık bir miktarın avroya dönüştürülmesi durumunda, pekala avronun dolara karşıki değeri 1,5’ ları geçebilir. Türkiye’ de 3-4 milyar dolarlık bir talep doları 2-3 günde % 10 arttırabiliyor. Dünya ekonomisi de Türkiye’ninkinin kabaca 100 katıdır. Ona göre kestirim yapılabilir.

Kimse, böyle bir hareketi ABD’ ye gıcıklığından yapmaz. İran yapıyor, çünkü yapabilir, çünkü ABD’ ye değil, tümüyle AB’ ye petrol satabilir, bunu AB de ister üstelik. Venezüella ise, ABD yerine, Çin’ e petrol satarsa, bunu yapabilir, yoksa ABD onları feci hırpalar.

Böyle bir dönüşüm 1-2 yılda değil de, 4-5 yılda becerilebilir. Dolayısıyla, yakın vadede değil ama orta vadede ABD ekonomisi ciddi bir darbe alacak demektir.

Dipnot: Bu olasılık, 10 yıldan fazla bir süreden beridir ekonomistlerin tartıştığı bir olasılıktı. Yani yeni bir sürpriz sözkonusu değil.