Döviz Krizinin Görünen Nedenleri ve Öneriler

1-...Yüksek faiz / düşük döviz kuru kaynaklı sonuçlar; fiyat istikrarı gerekçesiyle yüksek faizle dövizin düşük tutulması ithalatı kolaylaştırırken, uluslararası rekabeti zorlaması nedeniyle ihracatın ve turizmin olumsuz etkilenmesinin doğurduğu reel dış ödemeler açığının (sıcak para denilen) kısa vadeli dış borçlarla karşılanması ekonominin orta yerinde patlamaya hazır bomba olmaktadır, belirli periyotlarda patlamaktadır.   

2-...İhracat karının yurt dışında bırakılması: Türkiye’deki 'kurumlar ve kar dağıtım vergileri'nin yüksekliği nedeniyle ihracat firmalarının dış satımlarından oluşan karlarını vergi cenneti ülkelerdeki hesaplarına aktararak ihracat gelirlerinin tamamını Türkiye’ye getirmemelerinden oluşan döviz girdi noksanları.    

3-...Spekülasyon amaçlı döviz mevduat hesapları: Dış ödemeler cari açığının yükseldiği dönemlerde kriz patlar (spot kar) beklentisiyle oluşturulan döviz mevduat hesapları.

4-...Ortam güvensizliği nedeniyle yurt dışında tutulan döviz rezervi; çeşitli nedenlerle ülke ortamını güvensiz bulan sermayenin yüksek miktarlı döviz mevduatlarını yurt dışında tutmaları veya kriz döneminde transfer etmeleri.

5-...Vatandaşın $ Dolarizasyon mantığı: Toplam ekonominin % 10 – 15 ini ithalat girdileri oluştururken, yani döviz kurunun % 100 artmasının enflasyonu maksimum % 15 etkilemesi söz konusu iken vatandaşın ABD de yaşıyormuş gibi her şeyini $ dolar ile ifade etmesi ve aksine ABD de her şeyin $ bazında Türkiye’den daha ucuz olduğu anlatılır, bilinir.    

YUKARIDAKİ beş maddeye itirazlar veya ilaveler olabilir ancak detaylarıyla irdelenip tartışılarak netleştirilmelidir.

BU DURUMDA;

A-...Merkez Bankasının sorumluluğu ‘cari denge gözeten fiyat istikrarı’ amacına uygun ‘faiz/döviz kuru politikası’ olarak değiştirilmelidir. ABD de bile enflasyon varken $ doları yıllarca yaklaşık fiyatta tutmanın izahı olabilir mi? Hele yıllık enflasyonun % 10 civarında olduğu Türkiye’de ekonomiye ihanetten başka ne olabilir.      

B-...İhracat firmalarına gelirlerinin tamamını yurt içine getirecekleri ve turizm firmalarının uluslararası rekabete uygun olabilecekleri ‘reel hasılat ve vergi teşvikleri’ oluşturulmalıdır. AKSİ takdirde ihracatın hatta turizmin karı vergi cenneti devletçiklerde kalır.

C-...Döviz kuru cari denge istikrarına kavuşursa Döviz Mevduat hesaplarının hiçbir cazibesi kalmaz hatta itici olur. VEYA döviz mevduat hesaplarına için sıfır faiz veya güvence maliyeti vb politikalar üretilmelidir.   

D-...İktidar ve muhalefet işbirliğiyle devlette sosyal ve siyasi güven sağlanmalıdır. Devletin (Siyaset kurumunun güven vermesi ancak İktidar ve muhalif partiler (özetle TBMM) uzlaşısıyla olabilir.    

E-...Vatandaşın $ Dolarizasyon mantığının çözülmesi için dolarlı sözleşme, kira hatta ifadelerin alışveriş kriterlerinin olmayacağı bir toplum bilinci için politikalar programlar gerçekleştirilmelidir.

SONUÇ:...Ekonomi yönetimi; merkez bankası, ekonomi ve maliye bakanlıklarının koordinasyonuyla gerçekleşebilir yoksa özerk ve ayrık kurumlarla ekonomi mevcut hale gelir. İktidar bürokrasiyi yönetir ancak devlet yönetimi partiler arasında uzlaşı gerektirir.  

Siyaset Bilimci – Ekonomist, Kadri KANPAK