Mlliyet Milliyet Blog Milliyet Blog
 
Facebook Connect
Blog Kategorileri
 

22 Nisan '12

 
Kategori
Sivil Toplum
 

Dünyada ve Türkiye'de Sigorta Kooperatifleri

Dünyada ve Türkiye'de Sigorta Kooperatifleri
 

Sigorta bir sosyal dayanışma sistemidir. Sigorta ifadesi hepimize güveni çağrıştırır. Sigortacılık ile kooperatifçilik arasında ortak noktalar vardır. Sigortacılık kooperatifler gibi dünyada geleneksel köklere sahip en eski dayanışma sistemlerinden biridir. Risklere karşı maddi güçlerin birleştirildiği, küçük birikimlerle oluşturulan finans havuzdan risklerin karşılandığı bir yapıdır. Kooperatifçilikte güçlerin birleştirilerek sosyal ve ekonomik olarak dayanışma halinde sorunların çözümü modelidir.  Bu nedenle dünyada sigorta sisteminin kurulmasında kooperatiflerin önemli rolü olmuştur. Bugün dünyadaki bazı güçlü sigorta şirketlerinin arkasında arasında sigorta kooperatifleri bulunmaktadır.     

Sigortacılık coğrafyamıza çokta uzak bir sistem değildir. Çünkü dünyada bilinen en eski sigorta konusundaki yasal düzenlemeler M.Ö 1800’lü yıllarda Hammurabi Kanunlarıdır. Bu kanunlarda ticaret kervanlarının yollarda uğradığı zararlar bu yasal düzenleme çerçevesinde oluşturulan bir sigorta sistemi ile güvenceye kavuşmuş ve zararlar kervan sahipleri arasında paylaşılmaya başlanmıştır. Antik yunan ve roma’da, cenevizliler tarafından deniz taşımacılığında uygulanmış, gemi sahiplerinin seferlerindeki riskin paylaşımını öngören bir sistem uygulanmıştır.  14. Yüzyılda cenevizliler ilk sigorta sözleşmelerini yaptılar. İspanyollar da sigorta ile ilgili yasal düzenlemeler getirdiler.

17 yüzyılda ise İngiltere’de daha once tüccarlar tarafından uygulamalar bir tarafa bırakılarak, bugünkü anlamda şigorta şirketleri kurulmaya başlandı. 1666’daki şehri harabeye çeviren büyük Londra yangınından sonra sigortaya talep arttı ve konusunda uzman sigorta şirketleri kurulmaya başlandı. Londra bu konuda önemli merkezlerden biri haline geldi. 1680’li yıllarda Edward Lloyd’un sahibi olduğu ve denizcilerin gittiği kahvehane zaman içinde deniz nakliyatı konusunda uzmanlaşmış bir sigorta borsasına dönüştü. İngiltere’de ilk sigorta kooperatifleri 1867 yılında kurulmaya başlandı. 

Amerikada ilk kurulan kooperatiflerden biri sigorta kooperatifleridir. İlk sigorta kooperatifi ingiliz kolonilerinde (Charleston, Güney Carolina) 1735’de kuruldu. Ayni Londra’da yaşanan olaylar gibi 1740’da yaşanan yangında kayıpları karşılayamadı. Ayni zamanda bir bilim adamı olan Benjamin Franklin ülkede en köklü sigorta sistemini oluşturdu. Halende ülke düzeyinde faaliyetlerine devam eden Filedelfiya Sigorta Kooperatifi Benjamin Franklin tarafından 1752’de kuruldu.  Şehir yangınları sonrasında yangına karşı sigorta sistemini geliştirdi ve ortaklarını bu konuda bilinçlendirdi.

Yine ayni yıllarda Almanya, Fransa ve diğer avrupa ülkelerinde sigorta kooperatifleri kurulmaya başlandı. Diğer taraftan islam geleneğinden gelen Takaful çerçevesinde başta bazı arap ülkeleri olmak üzere islam ülkelerinde kurulan Takaful sigorta kooperatifleri de modern sigorta uygulamaları ile birleşme ve gelişme gösterdiler.

Dünyada sigortacılıkta öncü kuruluşlar arasında yer alan kooperatifler, oluşturdukları ulusal ve kıtasal örgütlenmeleri zaman içinde Uluslararası Kooperatifler Birliği (ICA) çatısı altına taşıdılar. Bugün ICA’daki 8 sektör örgütünden biri de Uluslararası Karşılıklı Sigorta Kooperatifleri Federasyonudur. (The International Cooperative and Mutual Insurance Federation). ICMIF dünyada uzun geçmişe sahip ve önemli çalışmalar gerçekleştiren kooperatif üst örgütlerinden biridir. 1922 yılında AMICE (Association of Mutual Insurers and Insurance Cooperatives of Europe), AIM (l’Association Internationale de la Mutualité) ve WOCCU (World Council of Credit Unions) gibi Avrupalı ve Amerikalı sigorta kooperatifleri tarafından kurulmuştur.

ICMIF başlangıçta bir komisyon şeklinde iken 1972 yılında federasyon haline gelmiştir. Başlangıçta 5 üye ile kurulan örgüte bugün 71 ülkeden 221 üye örgüt bulunmaktadır. 260.000’den fazla insanı istihdam etmektedir. Üye örgütlerin yöneticilerinin %13’ü kadındır. Bireysel üyeleri bulunan 600 farklı sigorta organizasyonun varlıkları 1,5 trilyon doları aşmaktadır. ICMIF üyelerinin dünya sigorta pazarındaki payı % 6.1 ‘dir. Üyelerinin % 31’I Avrupa’da, % 28’I Amerika’da % 22’si Asya ve Pasifikte, % 10’u Orta Doğu’da,% 6’si Afrika’dadır.

Örgüt 1979’da kurulan Amerika Bölgesel Derneği ve 1984 yılında kurulan Asya/Okyanus Derneği olmak üzere iki kıta örgütüne sahiptir. Dünyadaki sigorta kooperatiflerinin uluslararası örgütlerde sesini duyurmaktadır. OECD (Uluslararası İşbirliği ve Kalkınma Örgütü), ILO (Uluslararası Çalışma Örgütü), IAIS ( Uluslararası Sigorta Yöneticileri Derneği) ve Dünya Bankasında temsil etmektedir.

Çalışmalarını küresel işbirliği içinde başarı ile yerine getirmekte, üyelerine bilgi vermekte ve hizmet etmektedir. Global ölçekte sigortacılığın gereklerine de uymaktadır. En iyi fiyatla en iyi sigorta hizmetini vermeye çalışmaktadır. Bir ölçüde yerel güç ile global erişimi sağlamaktadır. Federasyon çerçevesindeki tüm üyeler ile ortak çalışmaktadırlar. Çalışmalarını sigortacılık ve kooperatifçilik değerlerini dikkate alarak gerçekleştirmektedir. Bu kapsamda projeler uygulamaktadır. Sektöre yönelik araştırmalar yapmakta, ülkelerdeki yasal çalışmalarda teknik destek hizmeti sağlamaktadır.

Ülkemizde Osmanlı İmparatorluğu döneminde başlayan ve kooperatifleşmenin tarihsel sürecinin başlangıcını oluşturan ahilik teşkilatı ayni zamanda sigortacılık sisteminin de başlangıç noktasını oluşturmaktadır. Bu sistem içinde oluşturalan yardım sandıkları yangın ve ölüm gibi risklere karşı üyeleri korumuştur. Ancak ülkemizde modern anlamdaki sigortacılık sistemi gerek kaderci anlayışımız gerekse ticaret ve sanayi ve şehirleşmedeki gelişme süreçlerine bağlı olarak batı ülkelerinde olduğu gibi bir gelişme gösterememiştir.

1870 yılında İstanbul Beyoğlu’nda yaşanan yangın sonrasında ülkemizde de bugünkü anlamda sigorta şirketleri kurulmaya başlanmıştır. Bunların çoğu yabancı kökenli idi. İlk sigorta şirketimiz 1893’de kurulan Osmanlı Umum Sigorta Şirketidir. İlk yasal düzenleme 1864 yılında Deniz Ticaret kanunu çerçevesinde yapılmıştır. 1914’de ilk sigorta denetimi konusunda yasa çıkarılmıştır. 1929 yılında Sigotacıların meslek kurulusu olan Sigortacılar Cemiyeti yani bugünkü adıyla Türkiye Sigorta ve Reasürans Şirketleri Birliği kurulmuştur. 2007 yılında sigortacılık kanunu kabul edilmiştir. Sigorta sistemimiz AB ile uyumlu hale getirilmiştir.  1980’li yılardaki politikalar çerçevesinde yabancı şirketler sigorta sektörüne döndü ve yabancı şirketlerin pazardaki payı bugün % 70’i aşmıştır.

Ekim 2010 tarihi itibariyle ülkemizde 62’si sigorta, 2’si reasürans olmak üzere 64 şirket Türkiye Sigorta ve Reasürans Şirketleri Birliğiüyesidir. 5 şirket aktif olarak yeni sigorta ve reasürans sözleşmesi yapmamakta, toplam 58 sigorta ve 1 reasürans şirketi faaliyette bulunmaktadır. 58 sigorta şirketinden 52’si özel, 6’sı kamu şirketi, 45’i Türkiye’de kurulu yabancı ortaklı şirkettir. Şirketlerin 9’u hayat, 14’ü hayat/emeklilik, 35’i hayat-dışı şirkettir.

Bugünkü tablo karşısında yerel kaynaklarla oluşacak sigorta kooperatiflerine ihtiyaç büyüktür. Kooperatifler ülkemiz sigorta pazarında yerlerini almalıdırlar. Ülkemizin ihtiyaç duyduğu sosyo ekonomik rolü oynamak zorundadırlar. Biz bugüne kadar kooperatifçiliği konut ve tarım kooperatifleri olarak algıladık. Bu sektörlerin sorunları arasına sıkışan ve altyapı nedeniyle sorunlarını aşmada zorlanan kooperatiflere gore kooperatifçiliği değerlendirdik. Tabii büyük ölçüde yanlış da anladık. Kooperatifçilik modelini gereği gibi kullanamadık. Hatta sistemi çoğu kez yıprattık. Bu yanlış anlamayı, tereddütleri giderecek bir uygulama sigorta kooperatifleridir. Gazetelerde yer alan haberlere gore sigortacılıktan sorumlu hazinenin ve kooperatiflerden sorumlu gümrük ve ticaret bakanlığının bu konudaki yaptığı çalışmalar sevindiricidir. 2012 yılını Uluslararası Kooperatifler Yılı olarak kutladığımız bu yılda bir sigorta kooperatifinin kurulması zaman içinde yenilerinin de sistemde yer almasının beklenmesi umut verici gelişmelerdir. AB’ye uyum süreci çerçevesinde yapılan yasal düzenlemeler ile ortaya çıkan yeni uygulama gerçekte geç kalmış bir uygulamadır. Sigorta kooperatifçiliğinin başarılı olmaması için bir engel ve şüphe yoktur. Bugün kooperatifçilik sistemi konusunda duyulan tereddütlerin hiçbiri bu alanda yoktur.

Çünkü sigorta kooperatifleri bir yönlendirme ya da bir desteği paylaşmadan çok sigorta konusunda uzman kişilerin ortaklığı ile kurulmuş, tabandan gelen ve sahiplenme düzeyi yüksek bir örgütlenmedir. Dolayısı ile katılım isteği, teknik ve finansman düzeyi yüksektir. Sigorta sisteminin hazine tarafından yönetilmesi ve denetlenmesi bu kooperatiflere olan güveni daha da artırmaktadır. Bu kooperatifler gerek kuruluşu gerekse yönetimi itibariyle diğer kooperatiflere de yol gösterecek özelliklere sahiptir. Kamuoyuna kasıtlı olarak sunulan kooperatiflerin yönetim kalitesi ve denetim sorununa son verecek bir görünüm ve çalışma prensiplerine sahiptir.  

Bu tür kooperatiflere ülkemizin ihtiyacı vardı ve ihtiyaç sigorta konusunda uzman ortaklar tarafından görüldü. Devlet bu konuda kolaylaştırıcı ve yol gösterici rolünü oynadı ve bugün sigorta kooperatiflerimizin kurulmasının önü açıldı. Kooperatifçilik camiası için büyük bir kazanç olan bu gelişmenin başta kooperatiflerimiz olmak üzere hepimiz tarafından iyi görülmesi ve değerlendirilmesi gerekmektedir. ICA’nın ulusal ve uluslararası ölçekte kooperatiflerarası dayanışmanın ve ilişkilerin geliştirilmesi önerisi dikkate alınmalıdır. Kooperatifler sigorta kooperatifçiliği konusunda atılan adımlara omuz vermelidir. Yaşadığımız global kriz dönemi içinde kooperatifçiliğin her sektördeki sosyo ekonomik önemi çok iyi ortaya konulmalıdır.

http://www.icmif.org/, http://www.philadelphia.coop/wp-content/uploads/2012/01/Philadelphia-Co-ops-Fact-Sheet-2-7-12.pdf, http://www.cdf.coop/history-of-cooperatives/, http://associatedmutual.com/, http://www.dunya.com/kooperatifler-kendi-sigortacisini-buldu-149006h.htm

  

 
Toplam blog
: 416
: 790
Kayıt tarihi
: 19.02.10
 
 

Tarım, Gıda, Ormancılık, Çevre, Örgütlenme ve Proje konularında çalışmalarda bulunmaktayım. Öncel..