Dünyayı değiştiren "Değişik" insanlardan biri ve onun ödüllü kısa filmi "İrme" üzerine...

Yaklaşık 10 yıl önce Bodrum'da birlikte daldığım genç Dalış Eğitmeni ve Deniz Biyoloğu Mert Gökalp'in, bu kadar yararlı ve ses getiren çalışmalara imza atacağını bilemezdim o sıralar. Deniz ve doğa sevgisi, merak ve koruma güdüsüyle birleşince, ortaya çıkan önemli çalışmalara ve güzel ürünlere, ilişkin bir haber ve röportaj bu aslında.

 

Ankara doğumlu olmasına karşın, çocukluğundan bu yana deniz ve dalışla içiçe olan Mert Gökalp, Orta Doğu Teknik Üniversitesi'nde (ODTÜ) Petrol Mühendisliği okurken, ODTÜ Sualtı Topluluğu'na üye olmuş. Sualtı arkeolojisi, deniz biyolojisi ile haşırneşir olmaya başladığı bu yıllarda, yüreğinin götürdüğü yere gitmeye karar vererek; Miami Üniversitesi'nde (RSMAS) Fiziksel Okyanus Bilimi alanında yüksek lisans yapmış, ardından Ankara Üniversitesi Biyotekoloji Enstitüsü'ne gitmiş. Deniz biyoteknolojisi ve süngerler konusunda uzmanlaşmış. Hollanda'da doktora yapıyor. İnsanın, sevgi, ilgi ve yetenekleri ile eğitimini ve mesleğini birleştirebilmesi gıpta edilecek bir durum. Mert Gökalp, bunun ötesine geçmiş görünüyor.

 

Türkiye Deniz Canlıları Rehberi

 

Denizleri ve deniz canlılarını korumanın onları tanımak ve sevmekten geçtiğini düşünen Gökalp, içerisinde 400'ün üzerinde deniz canlısı türüne ait 800'ün üzerinde fotoğraf ve ayrıntılı açıklamaları barındıran bir rehber kitap hazırlamış. Kitaptaki tüm fotoğraflar, Türkiye'nin farklı kıyılarında (Bodrum, Turgutreis, Güllük, Saroz, İstanbul, Fethiye, Kaş, Bozburun, Gökova vs.) 2-80 metre derinlikler arasındaki farklı ekosistemlerde 300 adet serbest ve tüplü dalış yapan Gökalp tarafından çekilmiş. Kitap, 4 yıl önce İnkılap Yayınevi'nden Türkiye Deniz Canlıları Rehberi adıyla raflardaki yerini aldı.

 

Gökalp, ayrıca, kitaptaki bilgilere ve fotoğraflara ulaşamayanları düşünerek, internet ortamında 540 deniz canlısının bulunduğu siteyi oluşturmuş. Meraklısına, "Doğa Rehberi" adlı sitenin bağlantısını da verelim: https://itunes.apple.com/tr/app/doga-rehberi/id903650333?mt=8,

 

Güllük'ü yakından ilgilendiren proje

 

Şu sıralar Avrupa Birliği (AB) 7. Çerçeve Programı projesi SPECIAL ekibi içerisinde çalışmakta olan Gökalp, balık çiftlerinin ve balıkçılık şirketlerinin bolca bulunduğu yöremizi de yakından ilgilendiren proje hakkında şunları söyledi:

 

"AB projesi içerisinde toplam 11 adet bilimsel kuruluşun yer aldığı çok uluslu bir deniz biyoteknolojisi projesi var. Sürdürülebilir deniz ürünleri üretimi çağrısına cevap arayan bir çalışma. Projede, deniz süngerlerinden kanser hastalığı için yeni nesil potansiyel ilaç hammaddesi arayışı, medikal alanda kullanılmak üzere biosilika üretimi, kozmetikte kullanımı olan kollajen üretimi gibi başlıklar bulunmakta... Bu çalışmalar kapsamındaki bir görevimiz de kıyısal alanlarda problem oluşturabilen balık çiftlikleri altına üstün filtrasyon yeteneğine sahip süngerleri yerleştirerek çevreye dağılan balık yem artıkları ve balık dışkısı kaynaklı kirliliği azaltmak ve besin bolluğuyla büyüyen süngerden kollajen üretimi sağlamak. Bunu gerçekleştirirken sürdürülebilir balık üretimi için entegre deniz ürünleri yetiştiriciliği konseptini başlatarak, kıyılarımızda üretilen balıklara yurtdışına satışta avantaj sağlayabilecek bir yeşil belge (sürdürülebilir şekilde üretilmiş balık) sağlayabilmek.

 

Belgesel yetmedi, bir de konulu film

 

Çalışmaları ve özel ilgisi nedeniyle bolca fotoğraf ve video çeken, bunları sergileyen Gökalp'in bir de kurmacasal (konulu) kısa filmi var: "İrme". Gökalp, dalgıç, biliminsanı, fotoğrafçı ve sualtı kameramanı olarak başarılarına, senaryo yazarlığı ve film yönetmenliğini de eklemiş görünüyor. Özetle; genç bir sünger avcısının öyküsünün anlatıldığı film, birçok festivalde gösterildi ve çeşitli ödüller aldı. (Benim de meslek ve ilgi alanıma giren filmi seyretmek ve seyrettirmek arzusunu, Güllük'teki bir etkinlikle buluşturma düşüncemiz aylardır vardı.)

 

Güllük'te Kabotaj Bayramı etkinlikleri çerçevesinde (5 Temmuz 2015 Pazar, saat 21.30'da Atatürk Anıtı yanındaki alanda) halka ücretsiz gösterilecek film hakkında, aşağıdaki söyleşiyi gerçekleştirdik:

 

G.E. : Niçin belgesel değil de konulu bir film? Bu filmi çekme düşüncesi nasıl ortaya çıktı ve yaşama geçti?

 

M.G. : Ben belgesel yapımıyla uğraşan biriyim ve bu ülkede TRT'de tanıdığınız yoksa, paranız yoksa, belgesel yapmak oldukca güç. Para bulunmuyor nerdeyse, oldukça özveri gerektiriyor. Sanırım belgesel yapımının zorluğundan bunaldım. Daha hızlı ve çabuk derdimi anlatacak birşeyler yapmak istedim. Hollanda'da iken kısa film festivallerine gidiyordum, ben neden böyle bir film yapmıyorum diye düşündüm. Sonra senaryo yazmaya başladım ve İrme oluşmaya başladı. Süngerler, deniz ve Bodrum, yaklaşık 20 senedir yaşamımın bir parçası. İlk yapacağım filmin konusu da bu olmalıydı, en iyi bildiğim yerden başlamak istedim.

 

G.E. : İrme'nin fragmanında biraz gerilim ile hüznün birbirine karıştığı görüntüler ve müzik var; böylelikle filmin öyküsü ve bitişi hakkında ip ucu verildiği söylenebilir mi?

M.G. :Tabii ki; fragman genellikle filmin içeriğini göstermek için, filmi tanıtmak, ilgi uyandırmak için verilir zaten. Gerilim ve hüzün ayriyetten süngercilerin yaşamında hep olan bir şey. Aslında filmin ritmi de bu nedenle böyle oldu, adamların yaşamı bu.

G.E. :Film nerelerde gösterildi ve hangi ödülleri aldı?

M.G. :

* 51. Uluslararasi Antalya Altın Portakal Festivali Yarışma Filmi (10-18 Ekim 2014, Antalya)

* 41. Festival Mondial deI'Image Sous-Marine Yarışma Filmi (Ekim 30-Kasim 2, Marseille Fransa)

* 2. Uluslararası Boğaziçi Kısa Film Festivali İzleyici Ödülü (14-28 Kasim 2014, İstanbul)

* 2. Seattle Turkish Film Festivali İkinci En İyi Film Ödülü (23 Kasim 2014, Seattle ABD)

* 16. Belgrad Sualti Film Festivali En İyi Film Ödülü (Aralik 2014)

* Beneath the Waves Film Festivali 2015 Seçkisi

* ANZAC 100. Yıl Film Festivali (Nisan 2015, Melbourne, Australia)

* Roma Türk Filmleri Festivali (Eylül 2015)

* JIFFEST - Indonesian Film Festivali (Kasim 2015).

G.E. : Bu filmi çekerken neyi amaçlamıştınız? Amaçlarınıza ne ölçüde ulaşabildiniz?

 

M.G. : Süngercilerin yaşamını ve unutulan denizcilik geçmişini anlatmak istedim biraz. Gelen eleştirilere bakarsak, sanırım biraz başardık bunu. Aslında İrme binlerce yıllık denizcilik geleneğine bir saygı, Bodrum'un günümüzde evrildiği betonlaşma ve Türkbükü aklına isyandır! Bodrum antik dönemlerden beri gelmiş bir denizci köyüdür. Heredot'un, Homeros'un eserlerinde süngerciler ve denizcilerden bahsedilir. Dünyadaki teknecilik merkezlerinden biri olması boşuna değildir. Günümüzde unutulmuş bu sert denizci yaşamlar ve acımasız dramatik hikayeler anlatır Bodrum'u; Halikarnas Balıkçısı'nın benzersiz anlattığı üzere denizcilik yaşamını.

G.E. : Bir de "Mavi İnsanlar" adlı bir belgesel dizi hazırladığınızı biliyoruz? Bu ne aşamada? Bundan da biraz söz edebilir misiniz?

M.G. : Mavi İnsanlar eski bir proje, yeterince sponsor bulamadığımız için bir süre rafa kalktı. Ama şu an için 2 adet uzun mertajlı belgesel üzerinde çalışıyorum; bir tanesi "Lüfer – Boğazın Prensi", diğeri ise "Orfoz – Akdeniz'in Sembolü".

G.E. : Belgesel ve konulu (Kurmacasal) film arasında bir kıyaslama yapmanızı istesem; zorlukları ve keyifli yanları gibi...

M.G. : Belgeselin zorluğundan biraz bahsettim sanırım. Misal, lüfer belgeseli için bir buçuk yıl boyunca balığın takibindeydim. Eğer TV'lere yapılan saçma sapan belgesellerden birini yapmıyorsanız, festival filmi yapıyorsanız, oldukça zor diyebilirim. Ama, zamana yayıldığı için bir o kadar da keyifli, düşünmeye, sindirmeye fırsatınız oluyor. Konulu film içinse, programlı ve hesaplı gitmeniz gerekiyor. Her sahneyi, her kareyi, her oyuncuyu hesaplayıp, ona göre ilerlemek... Belgeselde durum farklı, her zaman bir sürpriz payı var, sizin hesaplarınızı bozacak veya zenginleştirecek...

G.E. : Yine bir konulu, hem de uzun metrajlı bir film yapmayı düşünür müsünüz?

M.G. :Tabii ki, para ve dost olursa yanımda.

Gülçin ERŞEN – 1 Temmuz 2015 / Güllük