E-Kaotik Değerlendirme

İçinde bulunduğumuz 21. Yüzyıl dünyasında tarihsel olarak faklı dönemlerde ve şekillerde görülen bir değişim ve dönüşüm yaşanmaktadır. Bu dalga beklenilmeyen sarsıcı sonuçlar doğurmakta ve insanları derinden etkilemektedir. Bu durum insanların durağan yaşam biçimleri ile varlıklarını sürdürmesi sıkıntılı bir süreç içinden geçtiklerini düşünmelerine neden olmaktadır.  Bir doğal yaşam biçiminden bir örnekle açıklamaya çalışayım. Istakozların sert bir kabuk içinde yaşayan narin, yumuşak bir hayvan olarak bilinir. Bu sert kabuk genişlemediği için zamanla bu kabuk onu sıkıştırır ve kendisini basınç altında rahatsız hisseder. Zamanla büyüdükçe kabuk rahatsız bir hal alır. Kabuğunu çıkartıp atar ve yeni bir tanesini üretir.  Istakoz bunu bir çok kez tekrarlar. Istakozun büyümesine imkân sağlayan tetikleyici onun rahatsızlık duymasıdır. Bu süreçte yaşanılan sıkıntılı süreçlerin ayrıca büyümenin bir işareti olduğunun farkına varmamız gerekiyor. 

 

Kaos denince düzensizliği karmaşayı anlar ve rahatsız oluruz. Çünkü insan karmaşada kontrol edemediği tüm durumlardan korkar ve bilgi sahibi olmadığımız ve anlam veremediğimiz her türlü düzensizliği tehdit olarak algılarız. Hâlbuki evrene ve doğaya baktığımızda karmaşık olaylardan muhteşem bir düzen oluşmaktadır.

 

Kaos teorisine en önemli katkıyı 1960 yılında meteoroloji prof. olan Edward Lorenz yapmıştır. Lorenz basit bir hava tahmin raporu hazırlayabilmek için bilgisayarına veriler girmekte ve sonuçta bulduğu sıcaklık değerlerini grafikte göstermekteydi. Seçmiş olduğu sıcaklık değerlerini termometrenin algılayamayacağı ufak oranlarda yükselterek fonksiyonu tekrar çalıştırdığında grafikteki iniş ve çıkışların uzun dönemde tıpkı kelebeğe benzer bir desene neden olduğu gözlemlendi. Lorenz’in bu sonuçtan çıkardığı yorum, doğru ve güvenilir uzun vadeli hava tahmininin kaotik davranışlar nedeniyle belli bir süreyi aşamayacağı bu nedenle periyodik olmayan davranış özellikleri gösteren hiçbir sistemde öngörü yapmanın mümkün olmadığı şeklinde olmuştur. 

 

Düzen alışkanlıkları beslerken, kaos yaşamı besler. Henry Brooks Adams

 

Doğanın ve hayatın her alanında bizim alıştığımız,  sağlıklı gördüğümüz oranda bir düzeni görmek her zaman mümkün olmadığı gibi öngörülemez bir farklılık, hareketlilik gözlenmektedir. Önemli olan bu farklılığa nasıl uyum sağladığımız ve tepki verdiğimizdir bu anlamda doğada ve insan hayatında yeni oluşumlar karşısında esnek olup bu süreçte uyum sağlama kabiliyeti bizi belki de doğayla daha uyumlu yapacaktır. Çünkü; kaos yaşamdır aynı zamanda yaşamın sürekliğinden, çeşitliğinden söz ediyorsak bunlar kaos sayesinde yaratılan dinamik süreçlerdir. Şayet müdahale edilir ve düzeltmeye gidilir ise bu defa tamamen farklı bir düzen söz konusu olacaktır. O halde kaos yaşamı ve aralarında ilişki kurarak oluşturulan düzenin bir şeklini ifade eder. İşte tam burada kurallar ortaya çıkar ve böylece gözcü için eksik parçaların fark edilmesi ve bunların giderilmesi olanağını sağlar. Kurallar nedir?...