Ebeveynlere öneriler

Çocuk sahibi olan hemen herkesin çocuk yetiştirmekle ilgili -ama geleneksel ama çağdaş yöntemlere dayalı- mutlaka bir tarzı vardır. Bir başaka deyişle ne kadar ebeveyn varsa, bir o kadar da çocuk yetiştirme tarzından bahsetmek pek yanlış olmaz. Çocukların ilk öğretmenleri annelerdir. Hemen ikinci öğretmen ise doğal olarak babalar olmaktadır. Kişiliğimizin oluşumunda evde yaşanan ve bize çocukluğumuzda yaşatılanlar çok önemlidir. Ana hatlarıyla kişilik iskeleti çocukluk dönemlerinde oluşur.

Aslında benzer yanları olsa da birbirinden farklı anne baba tutumları çeşitli kategorilerde toplanmıştır. Bu anlayış temel özelliklerin -uygulama ve çevre farklılıkları pek irdelenmeden- dikkate alınmasıyla oluşturulmuştur. Bu anlayıştan yola çıkarak karşılaşılan sorunları da temel özellikleri açısından belli başlıklarda toplamak olası olacaktır.

Bu yazı dizisinde davranış değiştirme tekniklerini fazla akademik olmayan bir dil ve uygulama örnekleriyle okuyuculara aktarmayı hedefliyorum. Spesifik olmamak kaydıyla konu ile ilgili sorular gelirse, ilgili alandaki arkadaşlarımdan da yararlanarak cevaplandırmayı ve hatta bir başka yazı konusu yapmayı da düşünüyorum.

Bu meyanda ilk konuyu ''ders çalışmayan çocuk'' belirlememk istedim. Biliyorum ki bir çok anne babanın karşılaştığı temel sorunlardan biri. Sorumluluk duygusu kazandırmak ve uyarıya gerek kalmaksızın çocuğumuzun ders çalışma alışkanlığı kazanmasını sağlamak için neler yapabiliriz?

Premack ilkesi olarak literatürde yer alan bir uygulama var. A konusunda istenileni yaparsan B olan -istediğini- alabilirsin- yapabilirsin şeklinde özetlenebilecek bir yöntem. Somut ödüllerden çok etkinlik ödüllerini sunmayı tercih eden bir yöntem. Nasıl uygularız? Oyun, tv izleme ve benzeri gibi etkinlikeri bedel olarak ders çalışmakla eşleştirebiliriz. Yani dersini yaparsan oyun oynayabilirsin, teyzenlere gidebiliriz, tv izleyebilirsin gibi..
Burada aslolan; çocuğa, yaşantısında zaten var olan şeyi, istediğimiz davranış bedel olmak üzre vermektiri
Bunu biraz değiştirerek, (ekstra bir ödül değil de zaten çocuğa sunduğumuz) somut nesneler için de uygulamk mümkün olabilir. Yeni bir ayakkabı, bir top veya çok sevdiği bir yemeğin bedeli olarak istediğimiz davranışı göstermesini bekleyebiliriz.

Burda ve birazdan önereceğim sorumluluk konusunda da önemli olan istikrarlı tutum göstermektir.
Sorumluluk duygusu geliştirmenin (birçok tecrübe de olumlu dönütler alınmıştır) etkili yöntemlerinden biri de çocuğa para ile ilgili insiyatif kullanma şansı vermektir. Bu nasıl olur? Çocuğunuza yaşı ve konumuna göre verilen günlük harçlık önce haftalık olarak verilir. Bunun hafta boyunca nasıl kullanacağına kara vermekte serbest olduğu ancak bir hafta süre ile artık para alamayacağı söylenir. Ne şekilde ve ne kadar sürede harcadığı ile ilgilenilmez. Tabi zararlı nesne, yayın, sağlıksız yiyecekler konusunda uyarılıp takip edilerek. Bir süre sonra bu uygulama aylık periyotlara dönüştürülebilir.Bu uygulama çocuğa, plan yapma, karar verme ve sorumluluk hissetme konularında epeyce şey katacaktır. Yansımaları ise hemen her istendik davranış için olumlu sonuçlar olacaktır

Esen kalın. Çocuklarınızla birlikte gülün..