Edebiyatımız önemli bir eleştirmeni Fethia Naci'yi yitirdi

Türk edebiyatında eleştirmen sayısı o denli az ki, bir elin on parmağına bile ulaşmaz. Günümüzde de eleştiriyi nesnel ve gerçek anlamda üstlenen, sürdüren yazar sayısı ne yazık ki yok denecek denli az! Bunlardan biri de bu sabah saatlerinde yaşama veda eden Fethi Naci’ydi.

Fethi Naci adı edebiyat dünyamızda her zaman söyledikleri, yazdıkları merak edilen, sözü dinlenen bir eleştirmen olmuştur. Ayrıca, Sabrı ve emeğiyle çağdaş Türk romanına katkıları, güvenilir yargıları, dikkatli inceleyiciliği, bireşimci kültürü ve tutarlı dünya görüşüyle öne çıkan bir eleştirmen olduğunu da vurgulamak gerekir.

Eleştiriyi kendi deyişiyle, “Edebiyata daha bir edebiyatça yaklaşmak, birtakım beylik lafların uzağında kalmak, daha nesnel değerlendirmeye çalışmak, iyi türkçe yazmak” olarak algılaması, bunu yazı yaşamına geçirmesi, onu farklı kılan özelliklerinden elbette.

Fethi Naci yazmaya başladığı 1950'lerden bu güne yarattığı birikim ve bıraktığı tortuyla edebiyat kültürümüzün düzeyinin yükselmesine önemli katkılarda bulunanan yazarlarımızdan birisi. Okurun bakış açısına sağlam bir sezgi ve yazınsal duyarlık kazandırdığını da belirtmeden geçemeyiz. Semih Gümüş onun 80.yaşına değgin yazısında (Radikal 20.04.2008) söylediklerine katılmamak olanaksız. “Eleştirmenin öznelliği onu kimi yazarlara ötekilerden daha çok yaklaştırır. Fethi Naci için de Sait Faik ve Yaşar Kemal'in yerleri apayrıdır. Bunu bu iki büyük yazar için yazdığı yaratıcı eleştirilerle de gösterdi. Ahmet Hamdi Tanpınar sık sık adını andığı romancılardandır ve iki romancımızın adını vermesi istenirse, Yaşar Kemal ile Tanpınar'ı anacaktır. Aslında emektir eleştiri yazarını kimi yazarlara yaklaştıran.”

Fethi Naci’nin 81 yılıllık yaşamına şöyle kısaca bir bakalım isterseniz: 3 Nisan 1927 yılında Giresun’da doğduğunu biliyoruz. Asıl adının İsmail Naci Kalpakçıoğlu olduğunu da anımsayanınız vardır. İlk ve ortaöğrenimini Giresun ve Erzurum'da tamamlamış. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi'nden mezun olduğu yıl 1949. Kurucuları arasında bulunduğu Yüksek Tahsil Gençlik Derneği yöneticiliğinden dolayı tutuklanıp, 1.5 ay kadar Sultanahmet Cezaevi'nde kaldıktan sonra salıverilmiş 1951’de. Uzun süre İstanbul'da bir fabrikada muhasebecilik yapar Fethi Naci. Nisan 1965'te görevine son verilince Gerçek Yayınevi'ni kurar. O tarihten ölümüne dek geçimi yayımcılık ve yazarlık. Cumhuriyet Kitap ekinde değerlendirme ve eleştirileri hep ilgiyle ve merakla izlendi.

İlk yazısı 1943'te Erzurum gazetesinde yayımlandığını da özgeçmiş bilgilerinden öğreniyoruz. İlk eleştiri yazısı (Behçet Necatigil'in ilk kitabı Kapalı Çarşı üzerine) 1945-46 kışında Aksu dergisinde yayımlanmış. Salim Şengil’in çıkardığı Dost dergisinin düzenlediği soruşturmada 1960'ın en beğenilen eleştirmeni seçilmiş. 1962'de Türkiye İşçi Partisi'ne giren Fethi Naci, Vatan gazetesinde ve Sosyal Adalet dergisinde siyasal yazılar da yazmış. Partiyle ilişkisi kesildikten sonra aynı doğrultudaki yazılarını Yön'de ve bir süre yönetimine katıldığı Ant dergisinde sürdürmüş. 1968'de siyasal yazılarına son veren Fethi Naci, "100 Soruda" dizisini çıkarmaya başlamasıyla edebiyata kesin dönüş yapar.
Bir Hikâyeci: Sait Faik-Bir Romancı: Yaşar Kemal adlı yapıtıyla, 1991 Sedat Simavi Vakfı Edebiyat Ödülünü aldığını biliyorum.

Fethi Naci'nin yayımladığı yirmiyi aşkın kitabının her biri emek, özveri, deneyim birikimleriyle ortaya çıkmıştır. Eleştiride Kırk Yıl, Dönüp Baktığımda adlı anı kitapları, onun bir edebiyat adamı olarak ne denli önemli olduğunu gösterir. Yüzyılın 100 Romanı da uzun yıllar başucundan ayrılmayacak bir temel edebiyat kitabıdır. Sait Faik'in Hikâyeciliği, Yaşar Kemal'in Romancılığı ve Reşat Nuri Güntekin'in Romancılığı kitapları da Fethi Naci'nin edebiyat anlayışının ve beğenilerinin duyarlığını gösterir.

Fethi Naci'nin yapıtları arasında ''İnsan Tükenmez (1956)'', ''Gerçek Saygısı (1959)'', ''Azgelişmiş Ülkeler ve Sosyalizm (1965)'', ''Emperyalizm Nedir? (1965)'', ''Azgelişmiş Ülkelerde Askeri Darbeler ve Demokrasi (1966)'', ''Kompradorsuz Türkiye (1967)'', ''100 Soruda Atatürk'ün Temel Görüşleri (1968)'', ''On Türk Romanı (1971)'', ''Edebiyat Yazıları (1976)'', ''100 Soruda Türkiye'de Roman ve Toplumsal Değişme (1981)'', ''Eleştiri Günlüğü (1986)'', ''Bir Hikâyeci: Sait Faik-Bir Romancı: Yaşar Kemal (1990)'', ''Gücünü Yitiren Edebiyat (1990)'', ''Roman ve Yaşam (1992)'', ''Eleştiride 40 Yıl (1994)'', ''40 Yılda 40 Roman (1994)'', ''Reşat Nuri'nin Romancılığı (1995)'', ''50 Türk Romanı (1997)'', ''Şiir Yazıları (1997)'', ''60 Türk Romanı (1998)'', ''Kıskanmak (1998)'', ''Sait Faik'in Hikâyeciliği (1998)'', ''Yaşar Kemal'in Romancılığı (1998)'', ''Yüzyılın 100 Türk Romanı (1999)'' ve ''Dönüp Baktığımda (1999)'' yer alır.

Edebiyat ve sanat dünyamız her geçen gün çoraklaşıyor! Şairler, dil emekçileri, roman ve öykü yazarları, yontucular, ses ve saz sanatçıları, besteciler, ressamlar… Her ölümün erken olduğunu vurgulayarak aramızdan ayrılıyorlar.

81 yaşında sessizce bu çirkinleştirilen, yozlaştırılan, karartılan dünyaya el sallayan Fethi Naci için ne diyebiliriz? Işıklar içinde uyusun. Yapıtlarıyla yaşamını sürdüreceğini biliyorum. Umarım genç kuşak yazarları, şairleri, romancıları, öykücüleri ondan çok ders çıkarırlar.