Efsaneden gerçeğe, Mankurtlaşmak

Tarihsel süreç Efsaneyi gerçeğe mi çevirdi?

Mankurt-Türk, Altay ve Kırgız efsanelerinde bahsedilen bilinçsiz köledir. Cengiz Aytmatov'un 1980 yılında yazdığı “Gün Olur Asra Bedel” adlı eserinde, Orkun Uçar'ın ise Metal Fırtına2/Kayıp Naaş adlı eserinde Kırgız destanlarından yararlanarak güncelleştirdikleri bir kişiliktir. Mankurt bazı işlemler sonucu öz benliğini yitirerek kendisini kimliksizleştiren düşmanının kuklası haline gelmiş bir zavallı insan tipidir.

Aytmatov'un "Gün Olur Asra Bedel" adlı eseri pek çok Batı diline ve Türk Lehçelerine çevrilip yaygınlaşırken "mankurt" kavramı da kabul görerek literatüre girmiş ve “mankurt” ve “mankurtlaştırma” temaları yaygınlaşmıştır. Fransa'da V. Lackhine tarafından "yılın kitabı" olarak gösterilen Aytmatov'un "Gün Olur Asra Bedel" eserinden yapılan alıntıyla "Mankurtizm" "sosyal kimlik değiştirme ve öz köküne yabancılaşma" temalarını karşılayan bir terim olarak sosyal psikoloji literatüründe yerini almıştır.

Nasıl Mankurt Yapılır? Eski Türk, Kazak ve Kırgız destanlarından edinilen bilgi ve Orta Asya Mitlerine göre "Mankurt" dönemin Orta Asya halkları arasında çok yaygın bir İşkence ve zihin kontrol yöntemiydi.

Bir insanı mankurt yapmak istediklerinde:

1- O kişinin kafası (saçları) iyice kazınır,

2- Kafasına devenin boyun derisi iyice gerdirilerek geçirilir,

3- Kafasında deve derisi bulunan Mankurt adayı sıcak çölde güneş altında birkaç gün bırakılır.

Böylece sıcağın etkisiyle deve derisi büzülür ve kafaya iyice yapışır. Deve derisinin artık kafa derisiyle bütünleşmeye başlamasıyla kazınan saçlarda yeniden uzamaya başlar. Fakat deri kafaya o kadar yapışır ki zaten sert olan deve derisi sıcağın etkisiyle iyice sertleşir ve uzayan saçlar deriyi delip uzamasına devam edemez. Bu nedenle saçlar uzamaya vücudun dışı yönünde değil de kafanın içine doğru uzamaya başlar. Sıcaktan büzüşen deve derisinin kafatasına yaptığı baskı ve kafanın içinde ters yönde uzayan saçların kafatasını delip beyne doğru ilerlemesiyle mankurt büyük acılar çeker. Bu acılara dayanamayan mankurt bir süre sonra kuklaya döner. Hafızasını yitirir, anne-babasını dahi tanımaz. Aklını çalıştırıp düşünemez hale gelir. Bu nedenle sahibi ne söylerse ona itaat eder.

Mankurt tekniği geçmişte kalmış olmasına rağmen, Günümüzde modern işkence ve zihin kontrol yöntemleri kullanılarak Mankurtlaştırma süreci son hızla devam etmektedir.

Bunu anlamak için çok çaba harcamaya gerek yok, kafamızı kaldırıp duyularımızla ve aklımızla şu topluma bir bakmamız yeterlidir.

Nizamettin BİBER

Uzman İnşaat Mühendisi