Ego Asrı

Century Of The Self

Edward Bernays amcası Siggy Freud’dan etkilenip insanların bilinçdışı davranışlarını çözmeye çalışmasaydı ne olurdu? İnsanların rasyonel taraflarına değil de irrasyonel yönlerine oynamasaydı ve böylece ‘rıza mühendisliği’ni keşfetmeseydi şu an ben Milliyet Blog'a bu satırları yazmak yerine ne yapıyor olurdum?

Eddie Bernays 1. Dünya Savaşı sırasında Amerika’da bir basın ajansında çalışıyordu. Caruso’nun propaganda faaliyetlerinde büyük bir başarı sergilediği için Amerika Başkanı, Eddie’yi Amerika’nın savaş emelleri lehine çalışması için görevlendirdi. Eddie, kusursuz gözlem yeteneğini amcası Freud’un psikanaliz yöntemiyle birleştirerek ortaya ‘Tüm dünya için özgürlük savaşçısı Amerika’ propagandasını çıkardı ve insanların en derinlerinde yatan özgürlük damarını yakalayıp binlerce yandaş edindi.

1. Dünya Savaşı’ndan sonra Siggy Freud insanların bilinçaltlarında yatan vahşiliği gördükçe insanlardan daha da nefret edip içine kapanırken; Edward Bernays ileride çok ünlü ve zengin olmasını sağlayacak olan ‘kitleleri ikna’nın mantığını çözdü. Ancak bir süre sonra özellikle Almanlar’ın ve Hitler yandaşlarının tekelinde görünen ‘propaganda’ kelimesi insanlara itici gelmeye başladı ve Eddie de buna alternatif bir isim aramaya başladı. Bu aramanın sonucunda halkla ilişkiler dediğimiz PR adı ortaya çıktı. Kurduğu PR Konseyi ile bilinçaltını manipüle etmeye yönelen Eddie’nin ilk kitle deneyi de Amerika’da büyük bir tabu olan kadınların sigara içmesi üzerine oldu.

Kadınlara sigarayı önce -Amerika’nın da sembolü olan- özgürlük meşalesi olarak; sonra da cinsel özgürlüğün simgesi penis olarak pazarladı. Bu taktiğin ardından Amerika’da kadınların sigara tüketiminde büyük bir patlama yaşandı. Bu devasa deneyden sonra Eddie kendini bir kere daha gerçekleştirerek insanlığı ihtiyaç kültüründen tüketim kültürüne geçirdi.

Tam bu noktada -yapacağım meslek grubunun etikliğini sorgulayışımı daha da körükleyen bu noktada- devreye reklam ve pazarlama girdi. Bu silsile önce kadın dergilerinde boy gösteren film yıldızlarıyle başladı, dönemin gözde filmlerine yerleştirilen ürünlerle ve moda defileleriyle sürdü. Kısacası insanlara kendilerini nasıl hissettiklerini başkalarına da hissettirmeleri gerektiği fikrini empoze etti. Eddie Bernays bu kadarıyla elbette yetinmedi ve amcası Freud iflasın eşiğindeyken servetini büyüterek siyasi iletişimin derinlerine daldı. Dönemin başkanlarını yarattı, kabul görmelerini sağladı ve liderleri sermayeleştirdi.

İnsanların artık yalnızca ihtiyaçları olan şeyleri değil; ihtiyaçlarından çok çok çok daha fazlasını almalarını sağladı. Sadece tüketim ürünleri değil borsada hisse senetleri ve bankalarda kredi almalarda da patlama yaşandı. Amerikan ekonomisindeki bu hızlı, bilinçsiz ve kör değişim elbette ki temelsiz olan her şey gibi duvara tosladı ve 1929 Wall Street krizi patlak verdi. Eddie Bernays geçici bir süre sahneden silinirken Amerikan yönetimi değişti ve ‘liberalizme son’ vaadiyle yeni bir başkan başa geçti. Ekonomi bundan böyle yalnızca devletin tekelinde olacak ve tüketim kontrol altında tutulacaktı.

Amerika’da bunlar yaşanırken Almanya’da da göndere Führer bayrakları çekiliyordu. Nazi propaganda bakanı, Eddie’den aldığı ilhamla Alman halkının duygularını! manipüle ederek halkı itaate mecbur kılıyordu. Ancak devlet politikası olarak Amerika’nın yeni yönetim stili Hitler tarafından destekleniyordu. Bu kesimin görüşüne göre doğru yola ulaşmak için insanların duygularını manipüle etmekten kaçınılması gerekti.

Elbette saf dışı kalmış gibi görünen Eddie’nin hayal dünyası hepsininkinden daha genişti ve tökezlese de düşmediğini göstermek için daha sağlam adımlar atmaya başladı. Bu kez iflas etmiş fabrika sahiplerini ve hatrı sayılır iş adamlarını yanına çekerek daha büyük bir güç kazandı ve bir mesleğin tarihine adını yazdırdı. Halkla ilişkiler üstüne de bir çok kitap yazdı.

Filmin ilk bölümü olan Mutluluk Makineleri burada bitiyor. Evet filmin…

İvedilikle izlenile, izletile.

(Century of the Self)