Eleştirel Düşünme Eğitimi

Eleştirel Düşünme Eğitimi

            Eleştiri, toplumumuzda yargılama ve yerme olarak algılanmaktadır. Bu nedenle eleştiriye önyargılı yaklaşılır. Eleştiri sadece olumsuz yanları görmek değildir ayni zamanda olumlu yönlerinde değerlendirilmesidir. Düşünce, bilgi beceri gerektiren karmaşık bir bilişsel süreçtir. "Düşünme işlevinin temel amacı yaşamımızdaki olaylara anlam yüklemek, bu olayları kategoriler halinde sınıflandırmak ve öznel bir biçimde kimliklendirmektir." Şenşekerci E. Bilgin A.U.Ü fen edebiyat fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi Sayı 14. s.14 Eleştirel düşünce, Sokrates'e kadar uzanmaktadır kısaca derinlemesine düşünmedir. Duyduğunu, gördüğünü, okuduğunu çözümleme analiz etme kendi yargılarından arındırma, ifade edilmemiş düşüncelerin farkına vararak yargıya ulaşabilmektir. Eleştirel düşünme için önyargılardan uzak, açık fikirli ve sorgulayıcı olmak gereklidir. ABD ve Kanada'dan 46 kuramcının katılımıyla yapılan çalışmalar sonunda eleştirel düşünme "Bireyin ne yapacağına ve neye inanacağına karar vermesi için çözümleyici, değerlendirmeye yönelik bilinçli yargılarda bulunması ve bu yargıları ifade etmesi biçiminde tanımlanmıştır." (Evancho. 2000) den. Seferoğlu. S.S.,Akbıyık C. H.Ü. Eğitim Fakültesi Dergisi. 30 (2006) S.195

             Sanayi toplumundan bilgi toplumuna geçişle birlikte bilginin hızla yenilenmesi ve değişimi hayat boyu öğrenme gereksinimini zorunlu hale getirmiştir. Bu durum sürekli yenilen bilgiyi depolamak yerine, düşünmeyi öğrenmenin önemini artırmıştır. Gelişen ve değişen dünya, bireylerin bu gelişime uyum sağlayacak düşünme becerilerine sahip olmalarını gerektirir. Artık eğitimde öğretmenin sunduğu veriyi kayıt eden bireyler yerine öğrenme sürecine katılan, bilgiyi seçme, işleme, karar verme, problem çözme, ifade edebilme, eleştirel düşünme becerileri kazanan ve bunu günlük hayatlarında uygulayan bireylerin yetişmesi gerekiyor. Araştırmalar eleştirel düşünme becerilerini kazanan öğrencilerin etkili ve kalıcı olarak öğrendiklerini göstermiştir.

             Bilginin sürekli yenilendiği çağımızda bilgiye ulaşmanın da kolaylaştığı fakat bilginin işlenme becerilerinden yoksun bireylerin bu bilgiyi toplumun sorunlarının çözümünde kullanamayacakları açıktır. Eğitimin amacının bilgiye ulaşan, bilgiyi işleyen toplumun sorunlarını, problemlerini çözebilecek bireyler yetiştirmesi olmalıdır. Bu amaçların gerçekleştirilmesi çağdaş eğitim programlarıyla,  nitelikli eğitimin gerçekleştirilmesine bağlıdır.

            Eleştirel düşünme becerilerinin kazandırılması için öğrencilerin kendilerini güvende hissedecekleri öğrenme ortamının sağlanması gereklidir. Demokratik bir sınıf ortamı bunun birinci koşuludur. Winter " Önemli olan bir şeylerin anlaşılmasını sağlamak değil, anlamanın önündeki engelleri kaldırmaktır." Deneault A. Vasatlığın İktidarı s.57  Bir bilginin anlaşılması bilginin analiz edilmesi, işlenmesi ve eleştirel düşünülmesine bağlıdır. Bu sürecin önündeki engeller kaldırılmadığında öğrenme geçici bir kayıt olarak kalır. "Geleneksel okulda öğretim, çoğunlukla bir dizi bilgi parçasının öğrenciye aktarılması ve bunların ezberlenmesi ile sınırlı kalmaktadır. Öğretim programları düşünme ve problem çözme yeteneklerini geliştirici nitelik

taşımamaktadır. Düşünme yeteneği gelişmeyen bir öğrencinin en büyük zihinsel etkinliği de depoladığı bilgiyi sunmak olduğundan, dağarcığındaki bilgiyi nasıl kullanacağını bilememektedir. Üstüne üstlük ders konuları ve işleniş güncel olmayan düşünme kalıplarına göre yürütüldüğünden yeni düşünme biçimleri okullara girememektedir." Akınoğlu O.Değerler Eğitimi Dergisi S.3, S.10.

            Eleştirel düşünenler sürekli olarak kendilerini yenileme gereği duyarlar. Çözüm önerilerine farklı bakış açıları getirmeleri görüneni değil görünmeyen üzerine de fikir yürütmeleri tutarlılıklarını da geliştirir. Eleştirel düşünme becerileri eğitim yoluyla geliştirilebilir. Bunun öncelikle öğrencilerin araştırma, bilgi edinme becerilerinin yanında bir olay yada olguya birden fazla bakış açısıyla bakmaları sağlanmalıdır.  İletişim kurma yeteneklerinin de geliştirilmesi, işbirliği yapma, grupla çalışmaya istekli olması sağlanmalıdır. Eleştirel düşünme de yaratıcı düşünmede teorik olarak anlatılarak verilemez. Bu çalışmayı tamamlayacak etmenlerle birlikte yürütülmelidir. Okulların fiziki yapılarının, öğrencilerin düşünme becerilerini geliştirecek şekilde düzenleneceği gibi yaratıcı düşünmeyi geliştirecek eğitim ortamları ve müfredat  programları buna göre yapılandırılmalıdır.  Öğrencilerin  sosyalleşmeleri için  hayal kurma , düşünme ve sanatsal bakış açıları kazanmalarını sağlayacak resim, müzik, drama gibi derslerin etkinleştirilmesi gerekir. Bunlar öğrencinin eleştirel bakış açısını geliştireceği gibi yaratıcı düşünme yeteneklerini de geliştirecektir.

  "Eleştirel düşünme becerileri gelişmeyen insanlar başkalarının sözlerinin yazarı olurlar"

                                                                                                                 Özkan ŞANAL