Erciş'e ait ilk harita

İLK ERCİŞ HARİTASI (*)
Kanuni Sultan Süleyman'ın 1534 tarihindeki İran seferine katılarak Erciş'e gelen dönemin meşhur hattat ve minyatür haritacıların dan olan Matrakçı Nasuh'un çizmiş olduğu muhtemelen Erciş hakkında ki ilk harita (**).
Erciş 1500'lü yıllarda İran-Osmanlı savaşlarının merkezinde kaldığından oldukça yıpranmış, kırsal alanda yaşayan konar-göçer Türkmen aşiretlerinin önemli bir kısmının da bölgeyi terk etmesi sonucu nüfus azalmıştır. Üst üste gelen Safevi-İran saldırılarına rağmen nüfus günümüzle mukayese edildiğinde ileri seviyededir. Erciş arazisinde yaşayan Türkmenlerin bir kısmı kaleye yerleşmiş, ayrıca Balkanlardan gelen Boşnaklar'da iskan edilmişlerdir. Matrakçı'dan 100 yıl sonra Erciş'e gelen Evliye Çelebi, Erciş Kalesinde “Van Gölü kenarında alçak, kayalık bir tepe üzerinde, dört köşe kuvvetli bir kaledir. Her taşı fil büyüklüğündedir. İnci gibi beyaz ve nurludur. Dört köşesindeki kuleler gayet sağlamdır. O kadar geniştir ki üzerinde bir atlı cirit oynayabilir… Kalenin iki kapısı vardır. Batıya bakan Adilcevaz kapısı büyük olandır. Kale içerisinde üstü toprakla örtülü bin adet ev, ikiyüz kadar dükkân bulunur. Bir de Süleyman Han Camii var ki, eski Yusufşah camii’nin tamir edilmiş şeklidir. Kale de yüz on parça küçüklü büyüklü top vardır. İskelesinde güzel bir limanı vardır ki, Van gemileri tüccarları getirir. Onlar, getirdikleri malları Erzurum’a kadar götürürler.” (***) demektedir.
Bu tarihten bir yıl sonra tekrar Erciş’e gelen Evliya Çelebi, kale surları dibinde yer alan “Saray” isimli bir köyden bahseder. Ayrıca, Evliya’nın Adilcevaz’dan Erciş’e gelirken “Demirci”, Erciş’ten Muradiye’ye gittiği sırada da kaydettiği “Pazar” adlı köylerin (****) yükselen Van Gölü suları altında ve kaleden göç edenlerin kurmuş olduğu Çelebibağı beldesi güney batısında kalmış olabilecekleri kuvvetle muhtemeldir.
(*) Mehmet Fatih Bekirhan, Van Gölü Havzası ve Erciş Tarihi, 2012
(**) Matrakçı Nasuh - Beyan-ı Menazil-i Sefer-i Irakeyn sayfa 68
(***) Evliya Çelebi Tam Metin Seyahatname. Cilt 4, Sayfa 527–528. Üçdal-Belde Neşriyat, İstanbul 1993.
(****) Evliya Çelebi Tam Metin Seyahatname. Cilt 4, Sayfa 527–529. Üçdal-Belde Neşriyat, İstanbul 1993.