Ergen çocuğunuzun para hakkında bilmesi gerekenler

Çevremden duyuyorum, görüyorum: çocuk bir alışveriş merkezine gitmeye görsün “şunu da al, bunu da al” diye tutturuyor. Sonunda, anne babanın canına tak ettiği noktada ağızlardan “paramız yok, alamam” dökülüveriyor. Bu sefer çocuk “kredi kartıyla al o zaman” cevabını yapıştırıyor. E tabii kredi kartı sonsuz bir kaynak. Sözün bittiği yer…

Evet, çocuklarda “yokluk korkusu” oluşturmamak önemli ve elbette elimizdeki kaynakları en kıymetlilerimize sunacağız ama onların bu hayattaki rehberleri olarak, “para ve bütçe bilincini” oluşturmalarına yardımcı olmak da bizim görevimiz. Bunun yolu da ne “paramız yok” diye kestirip atmaktan, ne de borçlanma pahasına kredi kartına yüklenmekten geçiyor. 

 

Temel finans kavramlarıyla tanıştırmak

Belki hali hazırda biliyor, yine de üstünden geçmekte fayda olabilir. Gelir kalemleri nedir, gider kalemleri nedir, bunlar arasındaki denge nasıl olmalıdır. Kredi kartı nedir, nasıl kullanılır, ekstredeki son ödeme tarihi, minimum ödeme tutarı ve kredi tutarı nedir? Vaktinde ödeme yapılmazsa ne olur? Bunlar aklıma ilk gelenler, siz sizin evin dinamiklerine göre bunları şekillendirebilirsiniz. Bir de ihtiyaç nedir, keyfi alışveriş nedir onu da öğretmekte fayda var. Yani okul kitapları bir ihtiyaçtır, ama aylık gençlik dergisi aboneliği keyfi bir alışveriştir gibi. Eve gelen elektrik, su, doğalgaz, internet, telefon faturalarını gösterebilirsiniz, bunların tutarları konusunda bir fikri olmasını sağlayabilirsiniz.

 

Belli bir aylık vermek, kendi bütçesini yapmayı öğretmek

İlk sorunuzu tahmin edebiliyorum: “Ne kadar?” Ama bu sorunun tek bir cevabı yok. Bu rakam kendi aile kültürünüze göre, kendi ana bütçenize göre, hangi giderleri bu bütçeye dahil etmek istediğinize göre sizin çocuğunuzla ortak belirleyebileceğiniz bir rakam. Benim tavsiyem neler bu bütçeye dahil olacak ona karar verin, örneğin cep telefonu faturasını, kredi kartı harcamalarını, ihtiyaçlarını bu bütçeden mi ödeyecek… Ondan sonra belirlediğiniz kalemleri alt alta yazıp, üzerine de belli bir marj ekleyerek bütçesini belirleyebilirsiniz. Bütçeyi belirledikten sonra ikinci aşama giderlerinin takibini yapması. Bunun için telefonlarına yükleyebilecekleri aplikasyonlar var. Tek yapması gereken her harcamasından sonra bunu kaydetmeyi unutmaması ve belli aralıklarla bütçeye göre ne durumda olduğunun değerlendirmesini yapması. Alışkanlık oturana kadar, belki birlikte değerlendirebilirsiniz. Bütçesini aşan ve gerçekten çok istediği harcamalar için, arada kıyak yapıp ona kredi açabilirsiniz, o da size taksit taksit ödeyebilir. Ne yani kendi çocuğumdan para mı alacağım demeyin, ona aslında sorumluluk öğretiyorsunuz. Kredi kartı kullanıyorsa, bunun bir hesabını tutması, sınırda kalmayı bilmesi önemli, bunun için yine aplikasyonlardan faydalanabilir. Elbette başlarda ufak kazalar olacaktır, bunlarda hemen kurtarıcı rolüne soyunmayın. Bütçesini aştığında bunun bir bedeli olduğunu, örneğin bir sonraki aya yansıyacağını bilmeli.

 

Biriktirmeyi öğretmek

Bütçesinin belli bir kısmını, örneğin %5’ini kenara koymayı öğretmek de çok önemli. Acil bir ihtiyacı ya da isteği olduğunda kullanabileceği hazır bir fon olması onun da yüzünü güldürecektir. 

 

Kendi parasını kazanmasına destek olmak

Hani en başında “yokluk korkusu” oluşturmamak dedim ya… Aslında oturtmaya çalıştığımız “var olanı” en bilinçli şekilde kullanmasını sağlamak. Bir bütçe verdiğimizde aslında “var olanın” sınırlarını çiziyoruz, ama bunun bir adım ötesi de var: her zaman bu sınırları kendi becerisiyle, emeğiyle genişletebileceğini de öğretmeliyiz. Yani örneğin ders vererek, yarı zamanlı işler yaparak kaynaklarını artırabileceğini.

 

İyi bir örnek olmak

Tüm bu saydıklarımı öğretebilmeniz için, öncelikle sizin bunları uyguluyor olmanız gerekir. Çünkü ne derseniz deyin, esas olan davranışlarınızdır. Ona “kredi kartını bilinçli kullan” derken, siz kredi kartı borcunuzu bir başka kredi kartıyla öder konumda olmamalısınız. Bir de istikrarlı ve kararlı olmanız önemli. Bütçe yapacağız deyip, sizi tırtıklamasına izin vermek, başı sıkıştığında destek vermek ya da alışkanlık oturana kadar kontrolü elde tutmamak da olumsuz yansıyacaktır.

 

 

Evin bütçesi sır kalmamalı

Onu endişelendirmemek için evin bütçesi dışında tutmak, bu konuyu çocuklar için bir tabu gibi görmek anne-babaların farkında olmadan yaptığı bir şey. Onu hayata hazırlamak istiyorsanız gerçek bir ev bütçesini öğrenmesi kadar yardımcı olacak bir şey olamaz. Bu ay, bu yıl finansal olarak zor bir dönemden geçiyorsanız bırakın bilsin. Onu endişelendirmeden, hatta evle ilgili finansal kararlar alırken, evin bütçesini birebir yönetirken onu da aldığınız kararlara dahil etmeye çalışın ya da finansal konuları onun yanında konuşun. Kredi kartının son ödeme tarihine göre alışveriş yapıyorsanız, okullar açıldığı dönemde kabaran ödemeler yerine sadece okul ve temel harcamalara bütçe ayırabiliyorsanız o da bunu bilmeli. 

 

 

Kendi için harcadığı gibi başkalarını da düşünebilmeli

“Kendi bütçesi içinde kalsın yeter bana, başkalarına yardım etmese de olur” diye düşünüyor olabilirsiniz. Bir toplum içinde yaşıyoruz ve yardımlaşmayı öğrenmesi de önemli. Bugün harçlığını, gelecekte evin bütçesini yönetecek. O zaman minik bağışlar yapması hem yardımlaşmayı öğretecek hem de manevi tatminini artıracak.

 

Kısacası harcamasını, kazanmasını, biriktirmesini ve gerektiğinde ihtiyacı olan kişilere verebilmesini öğrenmeli… Ah bir de okullarda verilse böyle bir ders, ne güzel olurdu, değil mi?

                                     

 

Kaynaklar:

https://www.moneyadviceservice.org.uk/en/articles/how-to-help-teenagers-manage-their-money  

http://www.huffingtonpost.com/carrie-schwabpomerantz-cfp/ask-carrie-is-your-teen-f_b_11763352.html