Erkek infertilitesinde genetik tanı

Genetik anormallikler sperm üretimini ve taşınmasını etkiliyerek infertiliteye sebep olur.Son zamanlarda erkek infertilitesi ve tedavisinin içeriği genetik tanı yöntemlerinin kullanımasını zorunlu hale getirmiştir. Bunlar arasında en sık karşılan problemlere yönelik testlerin istenmesi artık rutin tetekikler arasında anılmaktadır. Kromozomlardaki sayısal anomaliler testiküler fonksiyonları bozduğu gibi Y kromozomundaki bölgesel çok küçük kayıplar(mikrodelesyon) spermin yapım sürecinde duraksamalara neden olabilir. Ayrıca bazı tek gen hastalıkları örneğin Kistik Fibrozis ile ilişkili CFTR genindeki bir mutasyon testisler içindeki kanalların yokluğu ile ilişkilidir.

Kromozomal Anomaliler:

İnfertil erkeklerde tüm kromozomal anomalilerin sıklığı yaklaşık olarak % 7 olarak bildirilmiştir. Bu durum sperm konsantrasyonu ile ters orantılıdır. Yani azospermik (semende hiç sperm görülmeyenler) erkeklerde bu oran en yüksektir (% 10-15). Oligospermik (semende normalden az sayıda sperm görülenler)  erkeklerde ise % 5 oranda gözükür. Normal sperm kalitesi olan erkeklerde ise bu oran % 1 den azdır. İnfertil erkeklerdeki en sık kromozomal anomali Klinefelter Sendromudur ( 47 XXY; 46 XY/47XXY). İnfertil erkeklerdeki kromozomal anomalilerin üçte ikilik kısmını oluşturur. Bu nedenle tıkanıklığa bağlı olmayan azospermi veya ciddi oligospermi durumunda mutlaka karyotipleme yani hastadan koldan alınan bir kan örneğinden kromozom testi yapılmalıdır.

Kromozom Mikrodelesyonları:

Cinsiyetin erkek olarak  belirlenmesini sağlayan  Y kromozomudur. Y kromozomu üzerindeki bazı bölgelerdeki çok küçük kayıplara mikrodelesyon denmektedir. Bu küçük kayıplar standart kromozom testleriyle tespit edilemez. Bunun için daha sofistike genetik testler kullanılmaktadır. Bu testler yine koldan alınan basit bir kan örneğinde yapılabilmektedir. Azospermik ve ciddi oligospermik infertil erkeklerin % 7-10’unda Y kromozomunda mikrodelesyon tespit edilir. Genelde kromozomun uzun kolunda görülen bu kayıplar AZF(Azospermik Faktör)a, AZFb ve AZFc gibi normal sperm yapımı için gerekli genleri içermektedirler. Bu bölgelerdeki kayıp, genelerinin kodlağı fonksiyonun kaybına yani sperm yapımında duraksamalara neden olur. AZFc bölgesinde mikrodelesyonu olan erkekler sadce ciddi oligospermiktir ve bunların birçoğunun testisinden cerrahi yöntemlerle sperm bulunabilir. AZFa ve AZFb bölgelerinde mikrodelesyon saptanan erkeklerde ise sperm elde etme olasılığı oldukça düşüktür. Y kromozomu mikrodelesyonu olan erkeklerin oğullarına bu bozukluğu ve klinik sonuçlarını geçirme olasılığı mevcuttur. Bu hastalara yapılacak tüp bebek işleminde transfer öncesi embriolara genetik tanı yapılması (PGD) bu durumu engelleyecektir.
 

Op. Dr. Serkan Oral

www.serkanoral.com