Eşit oya eşit sayıda milletvekilliği

Milletvekili seçiminde milletvekili başına düşen nüfus ve seçmen sayıları çok dengesiz ve kaygılar uyandıracak boyutta bir adaletsizlik var (1, 2). Bir ilde yirmi binden az geçerli oyla milletvekili seçilirken, başka bir ilde seksen bine yakın geçerli oy gerekiyor.

Sorun: Sorunu çözmek için öncelikle sorunun nedenlerini bulmak gerekiyor.

1. Asıl sorun iki milletvekilli çıkartan illerden kaynaklanıyor. Bir ilden çıkabilecek en az milletvekili sayısı iki olduğu için, nüfusu bir milletvekilliğine yetmese bile iki milletvekili bu il için ayrılıyor. Bu da dengeleri bozuyor.

2. Üç milletvekilliği çıkaracak illerden bazıları bu sayıyı en alttan yakalıyor, bazıları da küçük farkla dört milletvekilliğini kaçırıyor.

3. İllerin nüfus sayımlarının doğru olduğunu kabul etsek bile ülkemizin çok hareketli nüfusunu tam olarak açıklamaktan uzak olduğunu kabul etmek zorundayız.

4. İllerdeki nüfus/seçmen oranlarının farklı olmasından gelen bir fark vardır ama bu doğaldır ve adaletsizlik değildir.

5. Sandığa gitmeyenlerin ve geçersiz oyların etkisi vardır ancak yirmi bin ve seksen bin dengesizliğini oluşturacak boyutta değildir.

Çözüm önerileri:

1. Her ilin bir seçim bölgesi olması uygulamasından vazgeçilmelidir.

2. Bir seçim bölgesi için en az milletvekilinin kaç olacağı belirlenmelidir. Bu sayı en az dört olarak belirlenirse sayısal adalet sağlanabilir. Beş ise ideal bir sayı olur.

3. Seçim bölgesinde en az dört veya beş milletvekilliği olacağı belirlenirse illerdeki milletvekili sayıları dağılımı bir kez daha hesaplanır, bu hesapta 1, 2, 3, 4, 5 milletvekili çıkaracak iller belirlenir. Dört en az sayı olacaksa 1, 2, 3 milletvekili çıkarabilecek iller komşu illerle seçim bölgesi oluştururlar. Beş en az sayı olacaksa 1, 2, 3, 4 milletvekili çıkartabilecek iller komşu illerle seçim bölgesi oluştururlar.

4. Seçim bölgesi oluştururken çok büyük illerin seçilmemesi gerekir.

5. Seçim bölgeleri oluşturulduktan sonra kesin milletvekili sayısı dağılımı bu seçim bölgelerinin nüfuslarına göre belirlenir.

6. Seçimlerde partilerin çıkartacakları milletvekilli hesabı seçim bölgelerinde aldıkları oylara göre yapılır.

7. Her ilden en az bir milletvekili çıkması esas alınır. Bu seçim bölgeleri oluşturulmadan yapılsa bazı illerde seçimlerde çoğunluk sistemi sakıncası oluşturacağı için seçim bölgeleri oluşmasını öneriyorum.

8. Partilerin seçim bölgesinde kazandıkları milletvekillerinin seçim bölgesini oluşturan illere dağıtılmasında parti oylarının iller arasında dağılımını veri olarak alan nispi temsil sistemi kullanılır.

Sonuç: Bu yönetimin uygulanması sonucunda milletvekili başına düşen geçerli sayıları yine aynı olmasa da oranları dört kat olmaz. Seçimlerin adil olması çok önemlidir.

(1) Milletvekili seçiminde ve dağılımında adaletsizlik (Ahmet Yılmaz): http://blog.milliyet.com.tr/Blog.aspx?BlogNo=39994
(2) Milletvekili seçilmek için kaç oy gerekiyor: http://blog.milliyet.com.tr/Blog.aspx?BlogNo=40091