Etkin ekip liderliği

Lewiss Caroll’un ‘Alis Harikalar Diyarında’ adlı kitabında Cheshire Kedisi’ne şöyle sorar Alis: ‘’ Lütfen söyler misin, hangi yöne doğru gitmeliyim?’’ ‘’Bu senin nereye varmak istediğine bağlı diye yanıtlar kedi. ‘’Varacağım yerin neresi olduğu çok önemli değil, ama sonunda bir yerlere varmak istiyorum’’ der Alis. Bunun üzerine, ‘’ E tabii’’ der kedi, ‘’eğer yeterince uzun bir süre yürürsen, mutlaka bir yerlere varırsın.’’ Şüphe yok ki, sizler de Alis gibi amaçsızca dolaştıktan sonra şans eseri karşınıza çıkan her hangi bir yere varmak istemezsiniz. Gideceğiniz yere varmanın en iyi yolu, önce varacağınız yeri tespit etmekten geçer.

Bu sağduyulu tavsiye çok açık ve kolay görünmesine rağmen, pratiğe düştüğünde kolay kolay dikkate alınmamaktadır. Çoğu projelerinin de başarısız olmasının temel sebebi budur. Ekibinizin hangi projeyi gerçekleştirmesini bekliyorsunuz? Yönetim ekibinizden hangi sonucu istiyor? Bu sorulara net yanıtınız kesinlikle vardır; ama pekala herkes sizinle aynı fikirde olmayabilir. Öyleyse, etkin bir ekip lideri olmak istiyorsanız, işinizi planlamaya başlamadan önce, herkesin önünde nota kitabının aynı sayfasının açık durmasını sağlamalısınız. Birçok insan resmi otoritesi olmadığı halde yönetim veya liderlik sorumluluğu alabiliyor. Belki de sizin tanıdığınız elemanlardan olmayan karma ekiplerden oluşan bir grubun liderliğini yapıyor olabilirsiniz. Belki de öğrenci iseniz okulunuzun herhangi bir kulübünde başkanlık yapıyor da olabilirsiniz. Bunun gibi benzeri durumlar içinde olduğunuzda doğrudan emir vermek mümkün olmasa da liderlik yapmak zorundasınız. Liderler, sahip oldukları nitelikleri, tutum ve davranışlarından dolayı çevresindeki insanların kendilerini lider olarak görmeleri sebebiyle etkili olmaktadır. Ekip liderinin, ekip temelli çalışmanın olağan faydalarını, bir amir gibi hareket ederek izlemesi mümkün olamaz. Bu sebeple amir değilken liderlik yapmanın birçok yolu bulunmaktadır. Kriz ya da uzun vadeli projeler gibi farklı durumlar farklı lider tiplerine ihtiyaç duymaktadır. Bu durumlarda etkin ekip liderlerinin üstlenmesi gereken beş önemli işlev de sanırım: önayak olmak, model olmak, müzakerecilik, dinleyicilik ve koçluktur. Ekip lideri ayrıca kollarını sıvayarak, ekip elemanlarıyla birlikte, onlardan biri gibi çalışmalıdır.

Büyük yangınlar tek bir kıvılcımla başlar. Bu sebeple, ekip lideri eylemi başlatıcıdır. Gerçi etkin ekip liderleri insanlara ne yapmaları gerektiğini söylemeseler de, ekibin amaçlarına ulaşabilmesi için zaman zaman eylemleri işaret etmesi gereklidir. İyi bir ekip lideri eylemi başlatmaya en uygun konumdaki kişidir; çünkü genellikle lider, ekibin günlük faaliyetleri dışında, yapılan çalışmalarla hedefler arasındaki bağın en kolay görülebileceği bir konumda bulunur. Başka bir işlev, ekip lideri ekip performansı üzerinde doğrudan etki yaratan bir davranış modeli oluşturur. Aslında ekip liderinin oluşturduğu davranış modeli güçlü bir araçtır. Elemanlarına verimsiz ve yetersiz kalmama kaygısını aşmalarında yardımcı olurken, ulaşmayı amaçlayacakları bir standart ortaya koyar. Liderler böylece takım çalışmalarının güçlenmesi için farklı modeller sergileyebilirler. Mesela, ekip elemanlarının dışarı çıkıp da insan odaklı bir iş yapmalarına gerek varsa, etkin bir lider onlara böyle bir talimat vermez. Kendisi insanları mekanlarında düzenli ziyaretlerde bulunmaya, odak gruplar oluşturmaya başlar. Bunu gören ekip elemanlarında, bu çalışmaya katılma isteği uyanır. Örgütün daha üst seviyedeki amaçlarına ve ekibinizin başarısının bu amaçlara nasıl katkı sağlayacağına vurgu yaptığınızda, projeye yardım ettiklerine nasıl bir fayda elde edeceklerini söylediğinizde iyi bir müzakereci yolunda adım adım gidiyorsunuz demektir. Başarılı bir müzakereci olabilmek için ekip liderinin güvenilir, sözünün eri, her iki tarafın çıkarını gözeten gerçek biri olarak göstermesi gerekir.

İyi bir lider konuşmak kadar dinlemesini de bilir. Dinlemek, çevrenizdeki belanın yaklaşmakta olduğunu, çalışanlardaki huzursuzluğu haber veren işaretleri algılamayı sağlayan bir duyu faaliyetidir. Dinleyen lider genelde pek çok kişinin deneyim ve bilgisini dayanak alan eylemler önerir. Koçluk, bir ekip üyesinin gelişimine ve ortak noktada anlaşılmış amaçları gerçekleştirmesine yardımcı olmak ve ekip üyesinin potansiyelini en üst düzeye yükseltmek için, taraflar arası bilgi alışverişinin yapıldığı çift taraflı faaliyettir. İyi bir ekip lideri, bu doğrultuda elemanlarının rutin faaliyetlerine yardımcı olabilir: daha iyi sunumlar yapma, ekip içi çatışmaları yatıştırma, programlı çalışma, beceri geliştirme ya da verimli bir çalışma yürütme gibi. Aslında koçluk ekip içinde hep var olan zengin bir madendir. Örneğin, teknik ve bilgi yeterliliği nedeniyle ekibe alınan dış işleri sorumlusu, üstlerine ciddi bir ilerleme raporu hazırlamak zorunda kalabilir. Bu durumda sunum becerisini bir an evvel geliştirmesi gerekir. İşte ekip lideri bu konuda ona koçluk yapabilir. Ayrıca ekip liderinin, özellikle kişisel yetkinlik sahibi olduğu alanlarda diğer ekip elemanlarıyla birlikte çalışması ve işi paylaşması gerekir. Mesela, kimsenin yanaşmadığı sevimsiz veya sıkıcı bir işi paylaşmasıdır. Birlikte çalışmak, vurgulamak istediğimiz liderin klasik amirlik modelinden çıkıp ekibin bir elemanı gibi görülmesini pekiştirir. Pekala yukarıda tarif edilenlerin çoğunu ya da tamamını yerine getirebilecek bir kişide ne gibi özellikler bulunmalıdır? İlk olarak, bilindiği gibi liderlik becerileri olması şarttır. İnsanların izleyeceği bir yön çizme yeteneği, dürüstlük ve yüksek performans standartları. Bunun da ötesinde, liderin ekip çalışmasına olumlu bir yaklaşım göstermesi gibi, bu konuda belli bir tecrübe sahibi olması gerekir.

Klasik bir amir gibi davranmakta ısrar eden biri, bu işte görev alacak en son kişi olmalıdır. Ekip lideri aynı zamanda elemanlarının saygınlığını kazanmış olmalıdır. Bunun için ise uygun deneyime ve yeteneklere sahip olmayı ve insanlarla iyi iletişim kurabilen biri olmak gerekir. Saygınlıktan yoksun olmak insanı son derece zor ve gülünç durumlara düşürebilir. Ekip lideri proje boyunca üstlerine rapor verir ve çalışmanın belli sorumluluğunu üstlenir. İşin çoğunu ekibinin üyeleri yerine getirir. Bu elemanlar, becerileri ve diğer insanlarla etkin yardımlaşma yetenekleri esas alınarak seçilmelidir. Ve asla unutmayın, resmi otoriteniz olmadan yönetmeyi ve liderlik etmeyi başarırsanız, resmi otoriteyi elinize aldığınızda yönetmek daha kolay olacaktır.

Referanslar: · International Project Management Association (http://www.ipma.ch/). · Project Management Institute (http://www.pmi.org/). · J. Richard Hackman, Leading Teams ( Boston: Boston, Harvard Business School Press, 2002), 83. · Jeffrey T. Polzer, ‘’ Leading Teams’, Ders notu N9-403-094 (Boston, Harvard Business School, 2002), 7.