FETİHTE LAĞIMCILARIN ROLÜ

Osmanlı askerî teşkilâtında geri hizmet kıtalarından biri olan bu ocak adını “yer altı tüneli” anlamına gelen lağımdan alır. Genellikle kale surlarını yıkmak için yer altından tünel açma işine “lağım bağlama”, barut koyarak ateşlemeye ise “lağım atma” denir. Tarih boyunca kale kuşatmalarında sıkça kullanıldığı anlaşılan bu yönteme Osmanlılar dışındaki Türk-İslâm devletlerinde de rastlanır. Ancak özellikle kale kuşatmalarında oldukça uzmanlaşmış olan Osmanlılar’da etkili şekilde kullanılmış ve askerî teşkilâtın önemli bir parçasını oluşturmuştur.

Osmanlılar’da Lağımcı Ocağı’nın ilk defa ne zaman kurulduğu bilinmemektedir. Çelebi Mehmed ve II. Murad dönemlerinde lağımcıların var olduğuna dair bilgiler bulunmaktadır. Lağımcıların ocak şeklinde teşkilâtlandırılması, muhtemelen kuşatılması sırasında etkili rol oynadıkları İstanbul’un fethinden sonradır.

1-İstanbul’un fethinde, asıl askeri başarı özellikle son hücum öncesinde Sırbistan’daki altın ve gümüş madenlerinde çalışan, aralarında çeşitli milletlerden Hristiyanların ve tabii Türklerin özellikle Çankırı tuz ocağından gelenlerin de  bulunduğu madencilere, lağımcılara aittir. Onların tüneller kazıp, barutla patlatarak surda büyük bir burcu çökertmeleri kuşatmanın zafere ulaşmasında çok etkili olmuştur.

Lağımcı TEKNİĞİ ,toprağın yapısı ve özellikleri hakkında bilgi sahibi olmaları gerekmektedir. Öyle ki yeraltı geçitleri kazılırken, toprağın kumlu olup olmadığının göz önünde bulundurulması şarttır. Zira kum oranının fazla olduğu topraklar, siper kazmaya uygun değildir. Lağımın açılmaya başlandığı yerden, barutun yerleştirileceği hazineye kadar olan mesafe; kangal ipler, veted denilen kazıklar ya da demir mıhlar yardımıyla ölçülürdü . Mahir ve cesur bir lağımcı tarafından kangal ipin ucuna bir taş bağlanarak ip, infilak edilecek duvar dibine kadar fırlatılır ve ipin orada sabit kalması sağlanırdı. Lağımcı, bu işi ya ayakta ya da karın üstü toprağa uzanmış bir vaziyette yapmaktaydı. Barutların yerleştirileceği noktaya atılan ip taşın yardımıyla gerilirken, fazla olan kısmı kesilirdi. Böylece mesafenin ölçüsü alınmış olurdu. İpin gerisinde ve istikameti üzerinde, mesafeye bağlı olarak üç ayrı nokta tayin edilir ve hattın çıkışına doğru kazma işlemi gerçekleştirilirdi. Mesafenin harita üzerindeki ölçüsü plançete aletiyle; yine bu mesafenin yükseklik ve alçaklığı irtifa? denilen cisimle belirlenmekteydi. Bu işlemden sonra, bir mayın için gerekli olan barut miktarının tespiti yapılırdı. Bu miktar, toprağın kalınlığına ve ağırlığına göre değişkenlik arz ederdi. Mayını yerleştirmek ve ateşlemek de ustalık ve dikkat gerektiriyordu. Mayın en yakın yere uzunluğu dikkate alınarak yerleştirilir ve lağımcılar, çevik hareketlerle geri çekilirlerdi. mekanizmalar tahrip olur, surlarda gedikler açılırdı . Bu lağım faaliyetlerinin savaşlardaki faydası büyüktür. Zira muhasara vakitlerinde düşman güçleri toplu halde karşı saldırıya geçer geçmez lağımlar atılırdı. Patlayan barutlar, karşı tarafın askeri gücünü ve siperlerini büyük oranda yok ettiğinden, tabya ya da kalelerin alınması kolaylaşırdi.Lağımcıların üstün gayretleri surları zayıflattı.

Avrupa’nın en zengin gümüş madenlerinin bulunduğu Sırbistaın ‘ın Novo Brdo kentinde bulunan çok yetenekli sakson muhaciri bir grup madenci vardı.Kuşatmaya lağımcı olarak katıldılar ve 16 mayıs gecesi surların altından şehre girdiler.Telaşa kapılan Bizans  kuşatmaya Giustaniani  birliğiyle gelmiş olan ileri düzeyde askeri eğitime sahip olan İskoç  asıllı John Grant’ı buldular ve Onun aldığı tedbirlerle tünel kazma işini bir süre etkisizleştirdiler. Surların üzerine konulan bir kase su tünel in kazılmaya başlamasıyla sallanıyor ve tünelcileri ele veriyordu. Karşı taraftan kazı yaparak  barut patlatma, su verme, pis koku verme gibi önlemlerle Osmanlı  lağımcılarını yıldırmaya çalışıyorlardı.