Fotoğraf ve kuram

Sanatçılar genelde kuramı sevmezler. Bunun birçok nedeni vardır. Eserlerinin kendisinin katmadığını düşündüğü değerlere sahip olması, bir sanatçıyı sevindireceğine, çoğunluk rahatsız ediyor. Eleştiriyi ise sanatçılar hiç mi hiç sevmezler. (Burada eleştirisiz kuram ve kuramsız eleştiri olabileceğini belirtmek gerek.)

Fotoğraf bir sanattır. Fotoğrafçılar buna henüz alışamamış bile olsa da öyledir. Çekilen fotoğrafların tamamına yakını sanat eseri, hatta zanaat eseri bile olmasa da öyledir.

Kuram sanatı irdeler. Onu aritmetik olmaktan cebir olmaya yükseltger, yani ona birçok soyutlamalar katar. Fotoğraf veya başka bir sanat eseri, kendiliğinden kendini göstermez. Burada, sanat eseri eleştirmenin veya kuramcının kabzımal aracılığına gereksinim duyar, denmiyor. Soyutlama düşüncenin alanına girer ama sanatçılar daha çok duygunun alanında kalır, deniyor.

Kuram sanatın kültürolojisidir. Kültüroloji, gündelik yaşam altyapısını da, örneğin mutfak kültürünü de, kültürel üstyapılar olan sanatı ve bilimi de irdeler.

Fotoğrafın da kuramları vardır. Sontag-Barthes çizgisi, fotoğrafın burjuvazinin mülkperverliğinin göstergesi olduğu yönündedir. Benjamin çizgisi, teknoloji aracılığıyla sonsuz sayıda çoğaltılabilen fotoğrafın, sanat sayılmasının zor olduğu, yani popülerliğin sanatı bayağılaştırıdığı yönünde

Fotoğrafı antropolojiden feminizme dek birçok insan bilimine ve iedolojiye ilintilendiren birçok kuramcı var. (Bunlar için isteyen internette bir tarama yapabilir.)

Fotoğraf kuramsız olur mu? Olur ama düşüncesiz insan ne oluyorsa, o olur. Cep telefonuyla ‘ay nee güüzeel’ fotoğrafları çeken ergenler olur. Onlara da bir güzel çarık çürük mallar satılır, fotoğraf kursları da tabii ki.

Spinoza ‘insan düşünür’ demiş. Bunu ‘kuram düşünce için gereklidir’ olarak da algılayabiliriz. Düşünen insan için, tüm sanatlarda olduğu üzere, fotoğrafta da kurama gereksinim var.