Gaziantep Arkeoloji Müzesine yeni gelen bir aslan yontusu

Demir Çağında (M.Ö. 1200-750/700) Anadolu yarımadası çeşitli topluluklara ait büyüklü küçüklü beyliklerin yönetiminde idi. Güney, güneydoğu, kısmen de Suriye'de olmak üzere bu bölgeye Geç Hititler egemen idi. Mısırlılar, Fenikeliler ve Babillilerle birlikte bu kavim, daha sonraki Helen uygarlığı üzerinde büyük ölçüde etki yapmıştır.

Daha önce Anadolu Medeniyetleri Müzesi Yıllığında yayımlamış olduğum steller koleksiyonuna (1), müzemize satın alma yoluyla gelen Geç Hitit Dönemi plastik sanat eseri yeni bir aslan yontusu da eklendi.

Eserimiz, satın alma yoluyla Müzemize Elbistan yöresinden gelen değişik işleme üslubunu içeren bir aslan yontusudur.

TANIMI

Maddesi: Kireçtaşı.

Ölçüleri: Uzunluk: 83 cm, En: 30 cm, Yükseklik: 60 cm.

Yapım tekniği: Yontu ve kabartma.

Eser, dört ayak üzerinde oturur durumdadır (Resim 1, Şekil 1). Öne doğru uzanmış ayak parmakları şematik çizgi halinde belirtilmiştir (Resim 2, Şekil 2). Burun, ağız, dışarı çıkık çeneye yapışık dil ve dişler derin çizgilerle belirtilmiştir. Kulaklar kalp biçiminde olup enseye yapışıktır. Omuzdan başlayıp sırtı boyunca uzanan yeleler birbirine paralel çizgiler halinde belirtilmiştir (Şekil 3).

Ön ayaklarının detayları, yan taraflarda çizgiler halinde işlenmiştir. Kuyruk, arka kalça altından gövde bölümüne doğru kıvrık olarak betimlenmiştir.

Eserimizin en yakın benzeri, Kargamış'ta bulunan aslanlı sütun altlığıdır (2). Ancak, eserimizin kireçtaşından yapılmış olması, aynı amaçla kullanılmış olması olanağını zayıflatmaktadır. Tell Tainat aslanlı sütun altlığı örneğinde (3), kuyruk, arka bölüme yapışık olarak betimlendiği halde eserimizde kalça altından gövde bölümüne doğru kıvrık olarak işlenmiştir. Ön ayakların yan tarafında ayak biçiminin çizgiler halinde belirtilmesi de eserimizi diğer örneklerden ayırmaktadır.

Ancak, Orta Urartu stili bronz aslan betimlerinde bu tür betim biçimi izlenmektedir (4) (M.Ö. 685-645). Bu özellik, Geç Hitit yontu sanatından Urartu sanatına geçmiş olmalıdır. Bundan dolayı eserimizi Orta Urartu döneminden daha eski bir tarihe, Geç Hitit Geleneksel Stil dönemine (M.Ö. 8. yy) tarihlemek istiyoruz. Ayrıca, bu tür aslan yontuları Hellen sanatına, Korint vazo ressamlarına da örnek olmuştur.

1) Anadolu Medeniyetleri Müzesi Yıllığı (1999), s.95 vd.

2) E. Akurgal; "Anadolu Uygarlıkları", Ankara 1998, s.151, şek. 174 (Akurgal; Orient und Okzident 109, şek. 77)

3) E. Akurgal; "Anadolu Uygarlıkları", Ankara 1998, s.162, şek. 82

4) E. Akurgal; "Anadolu Uygarlıkları", Ankara 1998, s.183, şek. 192