Geçmişten bugüne Anadolu'da "Gelinlik" olgusu

Gelinlik her evlenecek kadının hayatında önemli bir yer kaplar. Geçmişten bugüne Anadolu'da tercih edilen gelinlik modelleri farklılıklar göstermiştir. Osmanlı'da gelinlikler dönemin geleneksel özelliklerinden ötürü sade ve gösterişten uzak modellerdi.

***

Osmanlı'da gelinlikler dönemin geleneksel özelliklerinden ötürü sade ve gösterişten uzak modellerdi. Osmanlı'da simli, pullu, işlemeli giysilerin giyilmesi ters karşılandığından bir kadın düğün günü bile gösterişten uzak bir elbiseyle konuklarının karşısına çıkar, sadelikten yana olmayı tercih ederdi.

Türk insanının geçmişten bugüne ve bordo kadifeden yapılan, üzerine dival işi tekniğinde sırma ile çeşitli bitki motifleri işlenen ve “bindallı” adı verilen elbiseler, gelinlik ve tören kıyafeti olarak tercih edildi. Kırsal kesimde, aynı tarz işleme ve kumaşlar kullanılarak şalvar, ceket olarak giyilirdi.

Saray döneminde gelinlikleri kırmızı renkteydi Saray, hanedanlık rengi olarak kırmızı rengin yanında mor, mavi, pembe gibi canlı renkler de tercih ediliyordu. Gelinin yüzünü örten duvak kırmızıydı. 1870’lerden sonra batı kültürünün etkisiyle daha açık renkte gelinlikler giyilmeye başlandı.

Beyaz kumaştan gelinliği, ilk kez 1898'de Kemalettin Paşa ile evlenen II. Abdülhamit'in kızı Naime Sultan giydi. Sarayda başlayan ve zamanla yaygınlaşan beyaz gelinlik, 20. yüzyılda vazgeçilmez oldu. Saray döneminde başlayan beyaz gelinlik modası renk değiştirmeden günümüze kadar taşındı.

Günümüzde gelinlik kumaşı seçiminde satenler, dantelledindiği giyim kültürü, yayıldığı geniş coğrafî alandan ve inanç sistemlerinden etkilenmiştir. Bu değişim süreçleri içerisinde Gelinlik kadının en önemli tören giysisi olma özelliğini hiçbir zaman kaybetmemiştir.

Gelinlik için seçilen model, renk, kumaş değişse de amaç hep aynı kalmıştır. Türk kültürü içinde kadınların süslü giyinebilmelerinin yolu; evlilikle başladığından, ilk gösterişli elbise olan gelinlik, her zaman önemli bir giysi oldu ve gelinin diğer kadınlardan farklılığını belirtmesi açısından da önemsendi. Gelini diğer kadınlardan farklı kılan, gelinliğin yanı sıra gelinliği tamamlayıcı gelin başı, duvağı ve aksesuarlarıydı. 19. yüzyılın başlarında çoğunlukla mor er, tüller, organzeler, işlemeler tercih ediliyor.

Boya, kiloya, ten rengine kısaca her fiziksel özelliğe göre gelinlik modelleri bulmak mümkün. Ancak gelinlik yapılında kullanılan tüm süslemelere rağmen Osmanlı dönemindeki sadelik anlayışı günümüzde de etkisini sürdürüyor. Gelinlikte kullanılan aşırı süsleme gelinliği gelinden ön plana çıkartacağı için sadelik etkisini sürdürüyor.

“Günümüzde kırık beyaz gelinlikler çok ilgi görüyor”
Polatlı’da gelinlik atölyesi bulunan Havva Kılınç, gelinlik modasının son yıllarda çok çeşitlendiğini kadınların artık beyaz gelinlik yerine kırık beyaz rengini daha çok tercih ettiklerini söyledi. Havva Kılınç el işi, dikiş yaparak başladığı mesleğe daha sonra hep aklında olan gelinlik dikerek devam ettiğini mesleğini çok severek yaptığını belirtti. Gelinlikte modayı Polatlı kadınlarının çok yakından takip ettiklerini söyledi.

Kumaş ve model konusunda insanların seçebilecekleri birçok seçenek olduğunu belirten Kılınç, kışın düğünlerin az olduğunu yaz mevsiminde arttığını sözlerine ekledi. Kılınç, insanların kendisine gelinlik diktirmek için geldiklerinde kafalarında belli bir model tasarlayarak geldiklerini ancak gerek ailelerin kısıtlamasıyla, gerekse başka nedenlerden dolayı fikirlerini değiştirdiklerini kaydetti.

Havva Kılınç; “gelinlikte de eski zamanlardaki gelinlik modellerine dönüş var. Pileli, balon etekli modeller bugünde tercih ediliyor. Gelinlik her zaman kültürümüzde yer edinmiştir. Geçmiş yıllarda insanlar gelinlik olarak şu an kına gecelerinde tercih edilen bindallı gibi kıyafetleri giyiyorlardı. Beyaz gelinlik bizim kültürümüzde yok. Batının etkisiyle gelen bir kıyafet. Ve halada etkisini sürdürüyor.” dedi.

Müşterilerinin gelir düzeyinin her kesimden olduğunu belirten Havva Kılınç, bu sene işlenirinde düşüş olduğunu dile getirdi. Kuraklık, seçim ve Ramazan ayının üst üste gelmesinin işlerinin azalmasında etkili olduğunu söyleyen Kılınç, gelinliklerin kira usulüne göre alındığını, ilçemizde satın alma gibi bir durumun müşteriler tarafından çok tercih edilmediğini vurguladı.