Gelecekçilik

Elektroakustik müzik, teknolojinin gelişimi nedeniyle 20. yüzyılda kendini bulabilmiştir. Yenilikçi ve hatta tümüyle yeni bir sanatsal ifadeyi barındıran, birçok yeni sanat dalına da zemin hazırlayan bir tür olduğu için modern sanatlar içinde yer almaktadır. Öncelikle 20. yüzyılın başındaki siyasal, toplumsal olaylara bakarak, modern sanatının tarihi, gerekçeleri ve gelişimi hakkında fikir edinelim. Bilindiği gibi, 1900’lerden itibaren sanat “modern sanat” başlığı altında incelenmektedir. Fransızca olan “modern” kelimesi, çağdaş, çağcıl, içinde bulunduğumuz çağa uygun, yeniliğini, özgünlüğünü koruyan, asri anlamındadır.

Her sanat eseri, içinde bulunduğu çağı yansıtır. O halde hepsi modern midir? Sözlük anlamıyla evet ama sanırım hiçbir gerçek sanatçı, üretisini şu ya da bu olsun diyerek ortaya koymamıştır. Bu durumun, daha çok bizim yüzyılımız için geçerli olduğu söylenebilir. Şimdi biraz etkenler üzerinde duralım.

20. yüzyılın sanat verimi çok yüksek olmuştur. Şöyle ki, sanat tarihçilerinin 1600- 1900 arası adlandırdığı üç ana akıma karşılık (barok, klasik, romantik), 19. yüzyılın ikinci yarısından 20. yüzyılın başına kadar izlenimcilik, simgecilik, peygamberler (nebism), art nouveau, fovizm, kübizm, gelecekçilik, dışavurumculuk akımları neredeyse 50 yıl içinde ortaya çıkmıştır. Bu hızlı gelişim, toplumsal, siyasi ve ekonomik değişimlerin sonucunda olmuştur. Sebebi ise sanayileşme ve kapitalizimdir. Aslında 18. yüzyılda tarım toplumu olan Batı Avrupa’da, büyük çoğunluk okuma-yazma bilmiyor, en bilinen taşıt olan “at”ın sınırları kadar seyahat edebiliyor, verimsiz tarım çalışmalarının yetersiz ürünleri sonucu yaşam süresi ve kalitesi düşüyordu. Bu durumda sanat ve kültür, sadece dar bir çevrenin ayrıcalığıydı. Soylular, kilise görevlileri ve burjuvazi için kitap yazılmakta, sanat eserleri de onlar için yaratılmaktaydı.

Sanayi devrimi ile birlikte bu kapalı düzen sarsılmıştır. Batılı toplumların yaşamı köklü değişikliklere uğramış, tarım üretimi ve taşıtların olağanüstü gelişimi dolayısıyla nüfus daha önce görülmemiş bir hızla artmıştır. Sanayiciler kentlere yerleşerek ya da enerjiye yakın yerlerde yeni kentler oluşturup, çalıştırdığı işçilerle eskiden olduğundan farklı ilişkiler kurarak, köy ve kasabalar arasındaki farklılığın daha da derinleşmesine neden olmuştur. 19. yüzyılın sonu itibariyle, medeniyetin sanayileşmesi ve laikleşmesi araçlı, siyasal ve toplumsal dönüşümler, genel adlandırmayla “modernleşmeyi” doğurmuştur.

Bu dönüşümlerin etkisinde ürün vermiş belki de en önemli iki isim Picasso ve Brecht olmuştur. Brecht’in estetik etkisinin işlevi, sosyal, ahlaksal bir dönüşüm oluşturmaktır ve en büyük amacı eserlerini okuyan yahut izleyenleri değiştirmektir. Herbert Read’in anlatımıyla, ”Picasso’ya göre bir çağdaş sanatçı aynı zamanda siyasal bir kişidir. Bütün varlığıyla tepki göstermesi gereken acıklı, keskin, mutlu olayların karşısında her an bilinçli olması zorunludur.” Artık 20. yüzyıl sanatçısı, hülyalı kalem kavgalarından, tutarlı bildiri ve açıklamalara geçmiştir. Ne yazık ki bu aşırı bilinçlilik durumu, artarak devam etmekte ve günümüz bestecilerini şizofrenliğe doğru götürmektedir.