Gelişmekte olan Ülkelerde Kobi Bankacılığı

Gelişmekte olan ülkelerde bankacılık faaliyetlerine devletlerin doğrudan etkileri aşikardır. Merkezi planlamanın olduğu dönemlerde tıpkı geçmiş dönem Türkiye bankacılık anlayışına benzer devlet mülkiyetli ve devlet kontrolündeki kamu bankaları tüm bankacılık sisteminin önemli bir kısmını doldurmaktaydı. Bankalar kredi kullandırım kararlarında bağımsız değillerdi ve merkezi birimlere doğrudan bağlıydılar. Bankalar risk yönetimi, projeksiyonlama, tahsis mekanizması, gelir tespiti ve paralarını bu bankalarda tutanlara yönelik araçlar geliştirmek için hiçbir destek alamamışlardı.7 Gelişmekte olan ülkelerde tekil bankacılık sistemleriyle bankacılık faaliyetlerine başlamışlar ardından sektör odaklı bankacılık faaliyetlerine girişmişlerdir. Ülkemizde de Ziraat Bankası, Şeker Bank gibi bankalar sektör odaklı olarak kurulmuşlardır. Sektör odaklılık bünyesinde pek çok riskleri barındırmış ve bankacılık sistemlerinin krize girmesine neden olmuştur.

Gelişmekte olan ülkelerde merkezi planlamaya dayalı bankacılık anlayışında 1990’lı yılların başında özel bankaların doğuşu görülmektedir. Aynı dönemlerde ilgili ülkelerde yüksek enflasyon ve yüksek enflasyon sonucu olarak yüksek nominal faiz uygulaması bankaların bilançolarında ciddi sorunlara yol açmış, uzun vadeli kredileri kullandırılmasını engellemiş ve ilgili Kobiler gerekli finansmana kavuşamamışlardır. Aynı zamanda bankalar likidite sıkıntısına düşmüşlerdir. Akabinde Rusya, Türkiye, Brezilya ve pek çok OECD ülkesinde bankacılık krizleri yaşanmış ülke ekonomilerinde derin yaralar açmıştır. Yaşanan tecrübeler sonucu bir takım tedbirler alınmıştır. Gerek Basel standartlarının bankalar tarafından uygulanması, gerekse IMF ve Dünya Bankasının uyguladığı yapısal düzenleyici programlarla bankacılık faaliyetleri daha kontrollü yürütülmeye başlanmıştır.

IMF ve Dünya Bankasının uygulamaları kamu bütçelerini disiplinize edip fiyat istikrarını sağlayarak enflasyon ve enflasyonun sonucu piyasada oluşan kaos ortamını azaltmayı amaçlamıştır. Ancak hükümet borçlanmalarının hazine bonolarıyla yapılması gerekliliği devletin piyasadaki parayı emerek finansmana ulaşmada sıkıntı yaşayan Kobilerin finansmana ulaşmalarını imkansız hale getirmiştir. 

Günümüzde gelişmekte olan ülkelerde Kobi bankacılığı çok genç ve büyüme evresindedir. Kobilere sunulan krediler ve fonlarla ilgili politikalar ülkelerden ülkelere değişiklik gösterse de geçtiğimiz yıllarda yaşadığımız krizde dahi Kobilerin önemine binaen finansal piyasalardaki çalkantılara rağmen Kobilere ayrı önem verilerek ayrı bir segmentasyon ve farklı bir endüstriyel yaklaşım izlenmektedir. Devletler bankalar vasıtasıyla veya alternatif kurumlarla Kobileri destekleyici teşvikler yürürlüğe koymaktadırlar. Lokal bankalarla beraber makro büyüklükteki bankalarda bu destekleyici teşviklere dahil olmuşlar ve finansmana girişi kolaylaştırmaya çalışmaktadırlar.

IFC’nin 2010 yılı Kobi bankacılığı rehberinde OECD olmayan ve gelişmekte olan ülkelerin %70 inde Kobi bankacılığı alanında ciddi eksiklikler olduğu raporlanmıştır. Bankacılık hizmetlerini bekleyen finansa ve hizmetlere talebi büyük kitlelerin Kobi bankacılığı ilgili ülkelerde yürütülecek Kobi bankacılığı faaliyetleriyle karşılanması için IFC ve diğer donor kuruluşlar çalışmalarını sürdürmektedirler. Gelişmekte olan ülkelerdeki Kobi bankacılığı alanında tespit edilen henüz karşılanamamış talebi etkin metodlarla karşılayabilmek adına donor kuruluşların programlarıyla ve tavsiyeleriyle harmanlanmış ürün, hizmet ve çözümler üretilmesi gerekmektedir.

Gelişmekte olan ülkelerdeki bu boşluk risk iştahının azlığından kaynaklanmaktadır. Risk iştahının azlığı Kobi bankacılığı alanını bakir bırakmış ve Pazar gelişmemiştir. Hindistan gibi en önemli gelişmekte olan ülkede ulusal Kobi portföyü 88 milyon dolardır.

Kaynak: IFC 2010 yılı Kobi bankacılığı rehberi

 Gelişmekte Olan Ülkelerdeki Operasyon Çevresi

Gelişmekte olan ülkelerdeki operasyon çevresine baktığımızda arz yanlı sorunların olduğunu görürüz. Arz yanlısı sorunlar ise düzenlemeler, mevuzatlar gibi kanuni etmenler, yeterli donanım ve yazılımın olmayışı gibi teknolojik yetersizlikler, yetersiz fonlama, yüksek fonlama maliyeti gibi makro ekonomik koşullar örnek olarak gösterilebilir.