GERİDE KALANLAR ( 8 )

      MARDİN HALK   TÜRKÜLERİ  VE    YOLA ÇIKTIM   MARDİN'E 

Anadolu folklorunu (halk Bilimi)’ni incelerken her bölgenin veya her ilin kendine özgü türküleri vardır. Türkülerin bir kısmı anonimdir, bir kısmı da belli şahıslar tarafından derlenerek halka sunulur. Mardin ilimizde kendine özgü türküleri vardır.

Mardin türkülerimizin bir kısmı TRT’de, TV’lerde,. Diyarbakır radyolarında zaman zaman söylenmektedir. Zevkle dinlediğimiz türkülerdir. Hemen aklıma gelenleri yazıyorum: Bahar Geldi gül açtı, Deriko, Yola çıktım Mardin’e, Kirpiklerin ok mudur ?, Memo, Şevko, Sabiha, Halime, Mardin, ovası, Şen Mardin’in çocukları, Atatürk’ün sevgisini ortaya koyan Kemalo Türküsü, Hırkam Türküsü ve Dalal Türküleri vardır.

Bu türkülerin bir kısmı Ömer Önderoğlu tarafından derlenmiştir. Bu türkülerimizin çoğunu ünlü ses sanatçımız Mardinli Metin Milli, Bedri Ercan ve Nezih Şenses, Diyarbakırlı Bedri Ayseli ve diğer mahalli ses sanatçılarımız Türkiye radyo ve televizyonlarında tarafından söylenmektedir. Türkülerin asıl konusu, aşk, sevgi, doğa, insan yurt, sıla, gurbet, dostluk, kardeşlik, özgürlük ve barış üstüne kurulmuştur. Efsane olmuş dillere destan türküler de vardır.

Örneğin YOLA ÇIKTIM MARDİN’e türküsünün kendine özgü bir efsanesi vardır. Sırası gelmişken bu efsaneden özet halinde sunmak istiyorum:

Bana bu efsaneyi Mardinli yerlilerimizden 1921 doğumlu İlkokul üçten ayrılan Emine Yalçın anlattı. Diline ve aslına sadık kalarak aynen sunuyorum :

Vakti zamanında Midyat çevresinde, köylerinde çok zengin bir ağa, bey varmış. Bu ağanında dillere destan boylu, boslu, güzel endamlı bir kızı varmış. Mardin güzeli, siz değin dünya güzeli. O kadar ceylan gözlü,, karakaşlı, servi boylu, güzel mi güzel Halime adında bir kızı varmış. Halime güzel, endamlı o olduğu kadar da çok marifetli imiş, on parmağında her parmakta on kadar iş varmış. Yani o denli iş bilen, marifetli imiş. Yörenin en güzel kızı imiş. Adını, şanını duymayan kalmamış. İsteyenleri de çokmuş.

Lakin babası başlık (kalen) yüzünden bir türlü isteyene vermiyormuş. Kız da kolay kolay kimseyi beğenmiyormuş. Kızı istemeye gelenler hep boşa giderleşmiş. Derken Estel’den (Midyat)İhtiyar bir kadın yollara düşerek oğlu için bu kızı için istemeğe gelmiş. Halime için dünürcü olmuş. Bu arada kız oğlanı, oğlan da kızı görmüş ve birbirlerine de aşık olmuşlardır. yani iki gönül bir olunca, samanlık seyran olurmuş.

Ne yazık ki ağa kızını vermemiş. Ağa ihtiyar kadından “40. 000 lira başlık isterim” istemiş. Oysa ihtiyar kadının yanında 40bin lira değil, 40 para bile yoktur. Zavallı kadın boynunu bükerek Estel’e doğru gitmiş. Oğluna durumu anlatmış, Fakir oğlan nerde bulsunun 40 bin lirayı? Oğlan bu parayı kazanmak için gurbete düşmüş, dağ, tepe demeden uzaklara gitmiş. Lakin bir daha da geri dönmemiş. Güzelim Halime’nin aşkıyla yanıp tutuşmuş. Tabi bu arada Halime de gelir diye beklemiş, tüm ümitleri suya düşmüş. Halime kaderiyle baş başa kalmış. Ama bir daha da hiçbir kimseyi de kabul etmemiş. ” Emine Yalçın Hanımefendi bunları söylerken “artık sonrasını bilemiyorum” dedi. Benzi birden bire soldu,. “bir cigara daha yakayım “dedi. Kim bilir belki gerçek Halime bu yaşlı kadın idi, kim bilir ?

Gerçekten Mardin ve yöresinde bu başlık parası uğruna nice Halime’ler sevdiklerine kavuşmamışlar, kaderleriyle baş başa kalmışlardır. Bu da toplumumuzun acı bir yarasıdır. Bu türkü daha önceleri Arapça olarak dilden dile dolaşırken bu HALİME Türküsü (Yola Çıktım Mardin’e) adı ile ünlendi. 1980’lerden sonra Türkiye radyolarında söylenmeye başlandı. Sanatçı Ömer Önderoğlu tarafndan derlenen bu türküsünün sözleri aynen sunuyorum:

    YOLA   ÇIKTIM   MARDİN'E 

Yola çıktım Mardin’e

Düştüm senin derdine

Ay lele lele Halime

Mevla’m sabırlar versin

Yârini yitirene

Vay lele lele Halime (1 )

Estel, Midyat arası

Yaktı kaşın karası

Ay lele lele Halime

Senin baygın bakışın

Ben de yürek yarası

Vay lele lele Halime

Estel yolun yarısı

Senin baygın bakışın

Vay lele lele Halime

Bana gurbet gezdirdin

Kırk bin başlık parası

Ay lele lele Halime. ( 1 )

Aziz  okurlarım, yazımızç devam edecektir.

Selam ve sağlık dileklerimle...

   1-- Geride Kalanlar / Abdülkadir GÜLER, Söke 2020-

      Abdülkadir GÜLER

      05 EKİM 2020-  SÖKE