Girişimciler için alternatif fon kaynakları ve finansman

Eğer bir girişmci iseniz veya girişimciliğe veya  bir işe henüz başlamadıysanız herşeyden önce iyi bir fikir ve iyi bir iş planı ile iyi planlanmış bir nakit akışına ihtiyacınız var demektir. Ayrıca işinizi büyütmek içinde yine girişimcilik alanında faaliyet gösteren yatırımcıları ve fon saglayıcıları iyi bilmeli ve doğru bir şekilde karşılarına çıkabilmelisiniz.  Bu aşamalara geçmeden öncede dayanma güç ve kapasitenizi iyi tespit etmeli olağan veya olağan dışı baskı ve piyasa davranışlarına karşı bir direnç mekanizmanızın olması gerekir. 

Türkiyede Sermaye piyasası ve sermaye piyasası enstürmanları denince akla borsa, hazine bonusu gibi temel ürünler  ve Türk Sermaye Piyasası sığlığı ve belli grup ve zümrelerin hegomanyasında olması dolayısıyla bir mücade alanıdır.  Tellioğulları-Ramazanoğulları aileleri arasındaki entrikalar gibi yeşil vadi benim olsun mücadelesinden öteye gitmemektedir. Bu alan sanki kasten sığ bırakılıp belli bir elitist zümre yaratma, küçük olsun benim olsun yaklaşımı etkin gibi görülmektedir. Oysaki sermaye piyasası entrümanları çok çeşitlidir. Ülkemizde çıkarılan yasalar, düzenlemelere ragmen  bu alan halen bir türlü istenilen seviyede gelişme gösterememektedir. Kayıtdışılık, patron şirketi olma gibi temel nedenlerin dışında, mevzuatlar, düzenlemeler,  finansal okuryazarlık seviyesinin düşüklüğü, ülkenin genel sermaye yetersizliği ve dış finansmana bağlılığı, başarısız halka arzlar, şark kurnazlığı, art niyetli halka arzlar ve borsa vurkaçları  ile özel nedenlerde bunlara engeldir. 

Halen ülkemizde gerek start up gerekse işletme finansmanında dış finansman olarak bankalar %90 payla başı çekmektedir. Gelişmii ülkeler veya bizimle aynı kategorideki gelişmekte olan ülkelerdeki sermaye piyasası derinliği ve çeşitliliği bizimle kıyaslanamayacak kadar ileridedir  ve toplam finansmandaki payı Türkiyenin çok ilerisindedir.

Henüz yolun başında olan girişimciler için finansman:

1-Kendi birikimi,

2-Aile,

3-Arkadaş, Eş dost gibi çevrelerden sağlanan nakti ve ayni değerlerle olmaktadır.

4-Seed Accelator, seed capital (Çekirdek sermaye, gaz verici. Türkiyede Kosgeb ve muadili  özel yerler bu tür yapıya örnektir.) Hisse talep ederler. 

Şirketini bu çekirdek sermaye ile hayatta tutmayı başarıp 1-2 yıl direnen ve dayanabilen girişimciler için işlerini büyütmede diğer finansman mekanizmaları mevcuttur.Ancak her durumda dışardan birilerini yarattığınız değere ortak ettiğinizi ve bölüştürmek zorunda olduğunuzu unutmayınız. Ayrıca aynı oranda sorumluluğunuz ve hesap verilebilirliğinizinde gelişmiş olması gerekmektedir. 

İlk aşamayı tamamlayanlar  sırasıyla veya sırasız aşağıdaki yatırım finansman şirketleri veya kişilerce aradıkları sermayi elde edebilirler. 

1- Melek Yatırımcı: Henüz startup  sürecini tamamlamış,  işleyen bir iş planı ve finansal planı olan girişimcilerin başvurup şirketini dış finansmanla  büyütmeye ihtiyaç duyması durumunda yararlanabileceği bir kişi veya kurumdur. Ülkemizde  melek yatırımcı kavramı çok yeni bir kavramdır ve bir elin parmağını geçmeyecek kadar azdır. Yeni melek yatırımcı yasası yatırımcılara cazip vergisel avantajlar sağlamaktadır. Mesela 1 milyonTL yatırım yapan yatırımcı diğer faaliyetlerinden 750.000TL yi vergi olarak düşebilmektedir yani devlet melek yatırımcının yaptıgı yatırımın %75 riskini üstlenmektedir.  1-2 Milyon TL üst limite kadar yatırımlar melek yatımcının focusuna girmektedir. Melek yatırımcı elindeki sermayesini çoklu olarak pekçok sektörden startuplara dağıtır ve örneğin 20 işletmeye ortalama 750.000 er TL para yatırarak ortak olur, yönetim kurulana katılır.yatırımın büyüklüğüne göre %49 a varan oranlarda hisseye sahip olabilir.  Söz hakkına sahiptir ancak işlerin yönetimine karışamaz. Bir çeşit kontrol mekanizması  işlevi görür.   

Yatırdığı 750.000TL x20 girişim(işletmeden) 1-2 adeti başarılı olursa toplam yatırımının 3-4 katı getiri yaratma potansiyeli taşıdığı için gerçek anlamda Melek Yatırımcı bu tür işletmelere yatırım yapmayı sever. 

Zaten riskinin %75 inide  diğer faaliyetlerinden doğan vergi kazançlarından mahsup ederek devletimiz üstlenmektedir.

2-Risk Sermayesi:  Venture Capital Risk Sermayesi Melek Yatırımcının sermayesi ile büyüyüp gelişen ve daha da büyümek isteyen işletmelerin 2 Milyon TL ve üstü seviye 10Milyon TL seviyesine kadar ve %30 lar seviyesinde bir hisseye kadar yatırım yapmayı tercih eder. Kanunen kendi faaliyetlerini ve sermayesini belli paylarda belli sektör ve şirketlere ortak olarak sınırlandırıp otokontrolsal olarakda bir risk yönetim mekanizması vardır. Yani 100 TL si olan bir Risk sermayesi tüm sermayesini kısıtlamalardan dolayı tek bir şirkete veya enstrümana yatıramaz.  Portföy çeşitlendirmesi yapmak zorundadır.

3-Girişim Sermayesi: Private Equity  Girişim Sermayesi ise Risk Sermayesinin biraz daha büyük ölçeklisi olup Risk Sermayesi sürecini de tamamlamış firmaları gözüne kestirir ve 10 Milyon ile 50 Milyon TL arası bir yatırımı tercih eder. 

4-Halka ARZ: Girişim Sermayesi tarafından büyütülen şirket daha fazla fona ulaşmak için gerekli kriterleri sağladığında borsaya kote edilir ve önce birincil piyasada satışı yapıldıktan sonra ikincil piyasada hisselerinin arz ve talebe göre el değiştirmesi şeklinde bir piyasa değerine ulaşır. 

5- Hedge fonlar, emeklilik fonları ve diğer fonlar. Dünya genelinde Milyar Dolar büyüklüğünde fonlar uzun vadeli olarak belli sektör ve şirketlere yatırımcı olarak girmektedirler. Genellikle focusları borsaya kote belli geçmişi olan şirketlerdir. Ortaklığı ikincil piyasa olan borsalardan hisse satın alarak yada doğrudan şirketten imtiyazlı veya değişik özelliklerdeki hisse senedi alarak yapmaktadırlar. 

Sermaye piyasası enstrümanlarının gelişmesi için gerek enflasyon gerekse faizinin düşük olması gerekmektedir zira faize dayalı yatırım enstrümanları ile borsa ve sermaye piyasası enstrümanları arasında ters korelasyon vardır.