Goethe – Faust

“Zavallı şeytan, bana ne verebilirsin ki? Yükseklere göz dikmiş insan bilincini,
Senin gibiler kavrayabilir mi hiç? Sendeki gıda doyurmaz insanı,
Elindeki kızıl altın, cıva gibi, Avucunun içinden akıp gider,
Senin kumar masallarında, Kimse kazanmaz,
Daha sarılırken başkalarına bakar, Göndereceğin kızlar,
Vereceğin itibarın Tanrısal gururu, Kuyruklu bir yıldız gibi,
Kayar gider; Bunları mı sunacaksın? Göster bana bakalım,
Koparılmadan çürüyen meyveyi, Her gün yeniden yeşillenen ağacı!”

“1749–1832 yılları arasında yaşamış olan ünlü Alman ozanı ve oyun yazarı Goethe'nin “Faust” adlı şiirsel oyunu dünya klasikleri arasında önemli bir yer tutar. Faust, Goethe'nin bütün eserlerinin bir birleşimi olarak kabul edilir. Goethe'nin neredeyse tüm yaşamı boyunca yazarak seksenüç yaşında ölümünden kısa bir süre önce tamamladığı bir yapıttır.” "Sanatta hiçbir zaman kusursuz yoktur, en iyi sayılabilecek bir yapıt ancak oldukça iyidir" der Goethe. Faust, Goethe'nin yazarlık yaşamının elli yıllık emeğini alarak, haklı bir üne kavuşmuştur. “Faust'un konusu kısaca; şeytana hep yenilmiş olan insanoğlunun şeytanla bahse girişidir. İnsanı temsil eden Faust'la şeytanın mücadelesini anlatmaktadır.” Faust, var­lığın anlamını sorgulamaktadır. Kendi içindeki iyi ile kötünün amansız savaşından kötülük yani onu sembolize eden şeytan mağlup ayrılacaktır.

Goethe, Faust'un konusunu çok eski bir öyküden almıştır. Şeytanla bahse giren insanoğlu teması birçok öyküye ve oyuna konu olmuştur. “Goethe “Faust” karakterini Şeytan Mefistofeles'e yenilmeyen bir insan olarak incelemiş ve evrensel bir insan tragedyası yaratmıştır.” “Faust, felsefeyi, tıbbı, doğa bilimlerini, teolojiyi araştırmış, gençlik ve olgunluk çağını yeryüzünün sırlarını çözmek için tüketmiştir. Faust'un bu arayışı Şeytan'ı (Mefistofeles) rahatsız etmektedir. Çünkü pek çok insanı felaketlerle yok etmesine, pek çok insanı dünyasal hazlarla uçuruma düşürmesine karşın, yeryüzündeki Faust adındaki doktor, akıl ve bilgi ile kendisine direnmektedir. Tanrı'dan Faust'u doğru yoldan çıkarmak için izin isteyen Mefistofeles, onun bunalımlar içinde olduğu bir gece karşısına çıkar ve Faust'a dünya hazlarını vaat eder. Bir iddiaya girerler. Mefistofeles, onun bilgi hastalığından kalbini kurtaracak, yaşatacağı en güzel hazlar karşısında Faust ''Ey zaman... Dur! Ne güzelsin!'' diyecek olursa iddiayı Mefistofeles kazanmış olacaktır.” “Bahse göre, Mefisto, Faust'un bu anları yaşamasını sağlayacak; karşılığında da onun ruhuna sahip olacaktır. Faust'un iddiayı kazanması için, yaşayacağı güzel anlara "Geçme, Dur..." demeyecek; dolayısıyla dünyevi zevkler için ruhunu Mefisto'ya satmayacaktır. Aksi olursa, bahsi kaybedecektir.”

Faust, Latince “mutluluk” demektir. Faust, bilgi ihtirası içinde kıvranan biridir. Pek çok ilme vâkıf olan Faust, kendisi­nin aslında bir şey bilmediğini düşünmektedir. Mefisto ise sembol olarak şeytanın kendisidir. Faust'u yoldan çıkar­mak için her yolu dener. Bahsin konusu “insan”dır. “Gökte Tanrı ile şeytan aralarında bir bahse tutuşmaktadırlar. Şeytan Faust'u kolayca baştan çıkartacağını iddia ederken Tanrı ise, ruhunun iyiliği sayesinde doğru yolu bulabileceğini bilmektedir.” “Tanrı, insanın yaradılış erdemine sahip çıkacağını ve gerçeği bulma arayışına çıksa da, eninde sonunda kendine döneceğini ileri sürerek bu yanılsamayı önemsemiyordur. Çünkü O'na göre, insan hatalar yapabilirdi. Ancak bu hatalar sonucunda edindiği tecrübeler er geç onu mutlak gerçeğe götürecek, yani kendisine geri döndürecektir. Şeytan (Mefisto) ise, insanın bencil olduğunu ve amaçlarına ulaşmak için her zaman kendisine muhtaç ve bağımlı kalacağını iddia ediyordur.”

Mefisto, Faust'u farklı yöntemler ve dünyasal hazlarla yönlendirmeye çalışır ama o, her şeye rağmen şeytana beklediği cevabı vermez ve bahsi kazanır. Faust'ta, iyilik ve kötülük kavramları karşı karşıya gelir. “Faust, hayatın akışı içinde, gerçeğe ve mutluluğa ulaşma yolunda hatalar yapmış; Şeytan'ı bu amacı doğrultusunda kullanmış; ondan yardım almış; ancak hiçbir suretle ruhunu ele geçirmesine izin vermemiş; onun hizmetine girmemiştir. Bu sonuca göre, Mefisto, insanları sürekli olarak kötülüğe sürüklemek istese de, bir şekilde iyiliğe yol açan bir gücü simgeliyordur. Faust ise, hayata karşı istekli, aktif, tutkulu ve hayatın kötü anlarında bile karamsar duyguların pençesine düşmeyen "yetkin insan"ı temsil ediyordur.”

Faust, beşeri mutluluğu faaliyette bulur. Öğrenmek, düşünmek, sorgulamak, farkında yaşamak ve en önemlisi bu doğrultuda düşüncelerini eyleme de dökebilmek gerekliliğini anlamıştır. Faust, ruhsal özgürlüğe ulaşmanın maddi arzularını kontrol etmek ve bencil olmamakla mümkün olabileceğini anlar. İçindeki erdemle, iyi, doğru ve güzel mottoları ile hakikat arayışında olan “gerçek insan” yolculuğunda zaman zaman Mefisto’ya başvursa da, “insan gibi insan” iradesi ile zaman içerisinde doğruyu göreceğinden Mefisto, hiçbir zaman gerçek insanın özüne hükmedemeyecektir. Bedenini dizginleyen, kendine hâkim olan birey yaşamını faydalı amaçlara ulaşmaya odaklayarak sürdürecektir. O, kendi yaşam bilincine kavuşmuştur ve sadece kendi için yaşama lüksü çok gerilerde kalmıştır. Faust kendi içindeki özüne, yani Tanrı'nın güvendiği erdemine, tanrısal özüne geri dönmüştür. Faust karakteri azimli, ne istediğini bilen, yaşamını kontrol eden ve kötü yanına yenik düşmeyen, onunla amansızca savaşan “adam gibi adam” modelidir. 1832'de hayata gözlerini yuman Goethe'nin son sözleri şunlar olmuştur: "Işık, daha çok ışık!"

“Gönlün ne kadar büyük olursa olsun, o görünmez nesne ile doludur.

Yüreğin mutluluktan dolup taşınca, ona istediğin adı ver;

Mutluluk, sevgi, gönül, ışık, Tanrı...

İsim gürültüden başka bir şey değildir.

Göklerin ihtişamını bizden gizleyen bir sistir...” Goethe

Berk Yüksel

Kaynakça:

http://tr.wikipedia.org/wiki/Faust

Faust Oyun Broşürü, Önder Paker, "Faust'u Sahnelerken", 2005

http://www.edebiyatekibi.com/index.php?option=com_content&task=view&id=353&Itemid=29

Faust; Yazar Johann Wolfgang Von Goethe; Çevirmen Celal Öner