Grup aklı, birey aklı

Ya da toplumsal akıl ve diktatörlük. Yüzyıllardır süregelen bir demokrasi mücadelesi var. Bir takım insanlar başkalarını ezer, birtakım insanlar da ezilmeye karşı çıkar. Ağır aksak da olsa bu demokrasi mücadelesinde bir yerlere varılmıştır. Artık bir insanın hayatı, bir adamın iki dudağı arasında değildir. Ancak tam bir rahatlamaya kavuşmak için alınması gereken uzun bir yol var, mücadele durmadı, sürüyor yani.

Biraz eskilerden başlayalım, Magna Carta Libertatum, 1215 yılında İngiliz kralı ve asilzadeleri arasında imzalanan bir sözleşme. Demokrasi mücadelesinin başlangıcı olarak sayılır. Asilzadeler dediler ki, “Sayın kralımız, savaşlarda alınan ganimetlerin hepsini siz yiyorsunuz. Biz de bundan pay istiyoruz. Hayır derseniz zorluk çıkarırız.” Sözleşmenin özeti budur, ancak çok büyük bir sonuca sebep olmuştur, kralın astığı astık, kestiği kestik, yediği yedik yetkileri kısıtlanmıştır. Bu durum tarih içinde ilerledi. Şu anda İngiltere’de kraliçenin yalnızca sembolik bir değeri vardır.

Bizde Magna Carta’nın karşılığı 1839 yılında açıklanan Gülhane Hatt-ı Hümayunu’dur. 600 yıl sonra. Onu da padişah kendisi lütfetmiştir. Aradan 177 yıl geçmiş. Henüz İngiltere’nin ulaştığı demokrasi düzeyine ulaşamadık. Bizde işler biraz daha yavaş ilerler.

Demokrasinin olmazsa olmaz şartlarından biri nedir? Kararları bir kişi vermez, bir grup verir. Ben buna ‘grup aklı’ diyorum. Bir ülkede kararları tek bir kişi verirse o diktatörlük olur. Buna da ‘birey aklı’ diyorum. Kuşkusuz her şey siyah ve beyaz değildir. Arada siyahtan beyaza giden gri tonlar da bulunur ancak grup aklı, birey aklına her zaman üstün gelmiştir. Tarihten örnek vermek gerekirse Alman diktatörü Adolf Hitler birey aklı için en güzel örnektir. Hitler kendisini dev aynasında görüp tek başına hareket etmeseydi, Sovyetlere ne güzel barış antlaşması imzalamışken savaş ilan etmeseydi, Stalingrad’da 300 bin kişilik orduyu yok etmeseydi belki başka şeyler olurdu. Ama bir diktatörün karakterinde böyle bireysel davranmak vardır. Dünya savaşlarında da İngiltere ve ABD grup aklı için en güzel örnektir. Kararları oralarda bir kişi vermemiş, bir grup aklının süzgecinden geçirmişlerdir. Bugün de aynı şey sürüyor. Bir ülkede diktatör yetenekli ve akıllı ise o ülke iyi ama peşinden gelen aynı yeteneği gösteremezse kötü duruma düşüyor.

Mustafa Kemal, Kurtuluş savaşına başladığında bütün bu yazdıklarımı biliyordu. O yüzden ülkeyi tek başına -diktatörlükle- yönetmek yerine Ankara’da bir meclis toplamayı tercih etti. Hep arkadaşları ile birlikte hareket etti. Aklında sürekli olarak Cumhuriyete gitmek, demokrasiyi ülkede kökleştirmek vardı. Her şey istediği gibi gitmedi. Zaman zaman zor kullanması gerekti ama yol demokrasi yoluydu.

Günümüzden grup aklı, birey aklı farkına Putin ve Obama örneğini verebilirim. Putin güçlü bir liderdir. Kararları etkileyicidir. Ama Putin olmazsa Rusya’nın hali ne olur? Rusya bocalar mı? Biraz kuşkulu bir durum. Sovyetler Birliği’nin de yapısını sürdürememesinin nedenini de grup aklı, birey aklı’nda aramak gerekir. Güçlü bir lider, Stalin varken işler iyiydi. Ama onun gitmesiyle her şey sarpa sardı.

Şimdi bir de Obama ve ABD’ye bakalım. ABD’de başkanlar iki kademede en çok 8 yıl için seçiliyorlar. O gidince yerine bir başkası geliyor. Şimdi ABD’de Obama değil de başka biri olsa, ABD için ne değişir? Hiçbir şey. Çünkü kararları Obama vermiyor. Obama orada yalnızca bir vitrin süsü gibi görev yapıyor. Kararları ABD’de grup aklı veriyor. O yüzden Obama’nın varlığı-yokluğu hiçbir şeyi değiştirmiyor.

Türkiye’ye baktığımızda güçlü lider kimliği ile ortaya çıkan kişi birey aklıyla kararlar vermeye çalışıyor. Ama şimdilik Türkiye’nin yapısı buna pek izin vermiyor, onu bir yere kadar frenliyor. Bu kişi aslında Türkiye’ye en büyük zararı veriyor. Çünkü birey aklı grup aklı karşısında yenilmeye mahkûmdur. Birey aklının sonu kaçınılmaz olarak başarısızlıktır. Bilerek veya bilmeyerek o kişide karşı çıktığımız şey budur. 

http://idriskizilboga.blogspot.com.tr/2012/11/bireysel-akl-m-grup-akl-m.html

 http://superetut.com/10-sinif/psikoloji/akil-sagligi-ve-sosyal-etki/sosyal-davranis/bireygrup-iliskileri-ve-liderlik/oku-1010050807