Halk Hikayeleri-5

Halk Hikayeleri  inceleme sürecinde geçilen  dizgesel yollardan biri  “ Tarihi – Coğrafi Fin Yöntemi”dir. Ana olaydan ayrı olarak yer verilen,  başlı başına konusal   bütünlük içinde gelişen olayları içeren epizotlara göre motifler üzerinde çalışılır. Kahramanın ailesi, durumu, adı, eğitimi, sevgiliyle karşılaşması ve aşık olması, gurbete çıkması, sevgilinin başka biri ile evlendirilmek istenmesi, yurda dönüş, baba ocağında 40 gün 40 gece düğün

Stith Thompson tarafından masallar için geliştirilen motif kataloğu ile  inceleme sürecinde geçilen  dizgesel yol   Mitolojik motifler, Hayvanlar, Yasak (tabu)… gibi 22 farklı başlıktan oluşur.

Masal Motifleri ve Önemli Motif Katalogları
 (Motif Index of Folk-Litterature).
*Mitolojik motifler *Hayvanlar *Yasak *Sihir *Ölüm *Harikuladelikler *Devler *İmtihanlar *Akıllılar ve Aptallar *Aldatmalar *Geleceğin Tayini *Cemiyet *Mükâfatlar ve Cezalar *Esirler ve Kaçaklar *Anormal Zulümler *Cinsiyet *Hayatın Tabiatı *Din *W. Karakter Özellikleri *Mizah *Çeşitli Motif Grupları

“Yapısalcı Halk Bilimi yöntemi”
 Lord Raglan’ın Geleneksel Kahraman Kalıbı
Özkul Çobanoğlu - Oğuz Kağan ve Er Töştük destanlarında
M. Öcal Oğuz-  Dirse Han Oğlu Boğaç Han ve Basat’ın Tepe Göz’ü Öldürdüğü Boya-lar (Dede Korkut Metinleri)
İsmet Çetin- Türk Destanları
Lord Raglan’ın Geleneksel Kahraman Kalıbı  ile incelenmiştir.

Vladimir Propp’un Yapısalcılık Yöntemi
Rus peri masallarının olay akışına uygun olarak tüm masallar için uygulanabilen kalıbı 1-saldırgan, 2-bağışçı, 3-yardımcı, 4-prenses, 5-gönderen, 6-kahraman, 7-düzmece kahraman  şeklinde en fazla 7 kişi tarafından üstlenilen 31 işleve sahiptir .

Umay Günay - Elazığ’dan derlediği 70 masal
İlhan Başgöz- Aşık Hikâyeleri
Vladimir Propp’un Yapısalcılık Yöntemi ile incelenmiştir.

Claude Levi-Strauss’un Yapısalcı Yöntemi
Akrabalığın Temel Yapıları ve  mitlerde tanımlanan dünyanın yapısal çözümlemesi ile ilgili yöntemdir. Ümran Kırman- Dede Korkut hikâyeleri
Seyfi Karabaş - Dede Korkut hikâyeleri    Claude Levi-Strauss’un Yapısalcı Yöntemi ile incelenmiştir.

“Joseph Campel’ın Kahramanın Sonsuz Yolculuğu yöntemi”  hikaye araştırmacılarının kullandığı bir diğer yöntemdir.

Yola çıkış:  Maceraya çağrı- Çağrının reddi- Doğaüstü yardım- İlk eşiğin aşılması- Balinanın Karnı

Erginleme: Sınavlar yolu- Tanrıçayla karşılaşma- Baştan çıkarıcı olarak kadın- Babanın gönlünü alma- Tanrılaştırma- En son ödül

Dönüş: Dönüşü reddetme- Büyülü kaçış-Dışarıdan gelen kurtuluş- Dönüş eşiğinin aşılması- Yaşama özgürlüğü

Tuba Saltık Özkan- Bey Böyrek hikâyesi   Joseph Campel’ın Kahramanın Sonsuz Yolculuğu yöntemi  ile incelenmiştir.

“Gremias’ın Göstergebilim Yöntemi”
Karşıtlık (yaşam-ölüm; erkek-dişi)
Çelişiklik (yaşama-yaşamama; yitirme-yitirmeme)
İçerme ya da bütünleyicilik (olasılık-belirsizlik; av-savaş)
Filiz Kırbaşoğlu- Köroğlu Destanı ( Özbek Varyantları Üzerine Bir Çalışma adlı eserde )

Önerilen Kaynaklar: Fuat KÖPRÜLÜ, Fikret TÜRKMEN, Âşık Garip Hikâyesi Üzerine Karşılaştırmalı Bir Araştırma, Ankara, 1974, Ali Berat Alptekin, Halk Hikâyelerinin Motif Yapısı, Akçağ Yayınları, Ankara 2009, Kayıkçı Kul Mustafa ve Genç Osman Hikâyesi, İstanbul 1930, Pertev Naili Boratav, Halk Hikâyeleri ve Halk Hikâyeciliği, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, Ankara 1946. Muhan BALİ, Ercişli Emrah ile Selvi Han Hikâyesi, Ankara 1973