Hasta - Hekim ilişkilerinde güven sorunu

I. BÖLÜM

Sağlık hizmetlerinin sorunsuz bir şekilde yürütülmesinde ve sorunların en aza indirgenmesinde hasta-hekim arasındaki ilişki ve iletişimin önemi büyüktür. Günümüzde, hastaların sağlık hizmetlerinden memnuniyetsizliği, hekim-hasta arasındaki iletişimin kopukluğuna ve eksikliğine bağlanmaktadır. Her şeyden önce, sağlık iletişiminde güven unsuru bir iletişim veya iletişimsizlik sorunudur. Bu çalışmada güven sorununu ele almadan önce, güvenin oluşturulmasında temel etken olan iletişim ve hasta-hekim iletişim modelleri üzerinde kısaca durulacak, daha sonra insan, biyopsikososyal bir canlı olarak bütüncül bir yaklaşımla ele alınarak değerlendirilecektir. Güven kavramının genel tanımı yanında, kurumsal güven ve hasta-hekim ilişkilerini etkileyen nedenler üzerinde durulacaktır. (Kalender A. , Uludağ A., Amme İdaresi Dergisi Cilt 37, Sayı 4, Aralık 2004, s. 117-132.)

İLETİŞİM

Eğer sağlığın öznesi hekimler ya da sağlıkçılar değil de toplum ve bireyler ise, eğer sağlığın asıl kaynağı tıp değil de insanların davranışları ise, sağlıkla ilgili seçimleri hastalar kendileri yapacaksa ve hatta sağlık sistemi politikaları toplumun denetiminde ise, artık hekimlerin bireylerle iletişimi tıp biliminin gereklerine uygun olacaktır demektir. ( Erbaydar T. Halk Sağlığı Açısından Sağlık İletişimi, C. Ü. Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi 25(4), 2003 Özel Eki, s.47)

Sağlıkta güvenin oluşması, hekim-hasta arasında gelişecek ilişkilere bağlıdır. Burada üzerinde durulması, irdelenmesi gereken iki temel taraf arasındaki ilişki söz konusudur. Taraflardan biri kültür düzeyi değişkenlik gösteren, bedensel, ruhsal ve sosyal bütünlüğünü her türlü dış tehlikeye karşı ve hastalıklara karşı koruyacak olan hasta kişi, diğer tarafta çok yönlü, kültür düzeyi yüksek, bilgi sahibi ve insana dair üstün sağlık bilgisiyle donatılmış hekim vardır. Bir tarafta görevi hastasını tedavi etmek olan hekim, öte yanda doktorun tedavisine muhtaç hasta vardır. Bu iki taraf arasındaki ilişkide hastalığın tedavisi ve hekimin tedavide başarılı olması, her iki taraf arasında kurulacak ve geliştirilecek karşılıklı iletişim sürecine dayanmaktadır. Bu tespitten hareketle hasta hekim arasındaki güven sorununu bir iletişim sorunu olarak değerlendirebiliriz. Bu sorunun odak noktasında güvene dayalı iletişimi başlatacak ve geliştirecek, birikim ve yüksek aktivitesiyle hekim vardır. Kişilerarası iletişim esaslarına göre kurulacak olan hasta-hekim ilişkisinde rahatlama, problem çözme, stresi giderme, bilgi verme, ilişkileri biçimlendirme, yönlendirme ve sürdürme, duyguları açıklama, ikna etme, karar vermeyi kolaylaştırma gibi birçok farklı amaç güdülmektedir. (Atıcı, E. , Uludağ Üniversitesi Tıp Fak. Der. 33(2), 91-96, 2007). Sağlık iletişiminde mesajın hasta hekim arasında gidip gelmesinde amaç, sorunların çözülmesi ve ihtiyaçların karşılanmasıdır. İletişimin dayandığı temel ilke ise karşımızdaki kişiye saygı duymak, gerçekçi ve doğal davranmak, empati kurmak, mesajdan kaynaklanan iletişim bozukluklarına yol açmayan, güven veren bir duruş ve açık seçik anlaşılır bir dil kullanmaktır.

Empati iletişim becerileri yönünden çok önemli bir kavramdır. Bütün canlılar bir şekilde birbirleriyle iletişim içinde olsa da, empati kurma sadece insana özgü ve onun başarabileceği duygularla kurulan bir iletişim becerisidir. Empati becerisi, başarılı iletişimin ön şartı olarak çaba harcanması gereken insani bir özelliktir. Empati kavramı, bir kişinin kendisini muhatap aldığı kişinin yerine koyarak onun penceresinden bakabilmesi, o kişinin duygu ve düşüncelerini doğru olarak algılayıp hissetmesi ve bu durumu ona aktarması sürecidir. (Kihtir A. , SD, Sağlık, düşünce ve tıp kültürü platformu, Dergi)

Hekimin iletişim kurmak istediği kişi hasta olunca, bir psikoterapi uygulaması yöntemi olan empati kurma becerisi, aynı zamanda hasta ile hekim arasında kurulacak etkili ve güvene dayalı iletişimin başlatılmasına neden olacaktır. Hekim-hasta arasında kurulan doğru iletişim, hasta memnuiyetini artıracak ve tıbbı uygulamalardan en yüksek oranda olumlu ve başarılı sonuç alma olasılığı yükselecektir. Özellikle kendisini başkalarının yardımına bağımlı hisseden kişilerin hastalık hallerinde empati kurma, hasta bakışıyla çok daha anlamlı bir değer kazanır. Empati kuran bir yaklaşımla hekimin başlattığı iletişim, hastanın iletişime katılmasını ve içinde bulunduğu ruhsal durumunu anlamasını sağlar. Hastanın tedaviye olumlu yaklaşımını ve kendisine bakmasını özendirir ve hasta ile hekim arasında güvene dayalı ilişkilerin kurulmasını sağlar. Bu sayede tedavi sürecinde pozitif bir ivme yakalanmış olur. ( Kihtir A. , SD PLATFORMU-Dergi-Sağlık ) İletişim sürecinin amacı, konuşmak ve dinlemekten öte, anlaşılmaktır. Etkili bir iletişim kurmak için yukarıda değindiğimiz empati yapmaya ilaveten, uygun bir dil ve üslup seçmek, açık ve doğru mesaj vermek, göz teması sağlamak, beden diline dikkat etmek, iki yönlü iletişim kurmak, geri bildirimde bulunmak, dinlemeyi öğrenmek gibi iletişim unsurları vardır. (Kaya H. , “Etkili İletişim”, Power Point dosyası )

İSTANBUL, 14 Nisan 2014

Makale devam edecektir....