Hava Tahmini Deyince...

Sabah, kapısının önüne çıkan köylü gözlerini kırpıştırarak göğe bakıp, sigarasından da bir nefes çektikten sonra "Hava güzel olacak" diye bir tahmin yürüttü... "Bakın şuradaki maviliğe... Hiç şaşmaz, hava açacak, iyi olacak iyii".


İnsanoğlu ezelden beri hava tahmini yapmaya pek meraklıdır. Örneğin, savaşa başlayıp başlamamakta kararsız olan general, ertesi günkü kır gezintisinin düşünü kuran çocuk, denize açılacak olan balıkçı, çarşıya giderken bir şemsiye taşımak külfetine katlanmak istemeyen ev hanımı, yolda bir fırtınaya rastlamaktan çekinen uçak pilotu ve daha pek çok kimsenin tek tasası, havanın nasıl olacağıdır.


İnsanlar hava tahminleri hakkında birtakım kalıplaşmış ölçüler de uydurmuşlardı... Örneğin, İstanbul Boğazı'nda eğer poyraz rüzgârı eserse, hava açık ya da az bulutlu ve güzel olur; güneyden esen lodos ise yağmur getirir derler. Lâkin lodosun üzerine karayel esmeye başlarsa hava ya çok soğuk olur ya da şiddetli kar yağar.


Başka ülkelerde, meselâ Hindistan'da ilkbahar aylarında yağmur yağmaya başladı mı uzun müddet devam edecek demektir. Çünkü o mevsimde nemli muson rüzgârlarının ardı arkası kesilmez.


Gerçekte işler böylesine şematik formüllere sığmayacak kadar karmaşıktır... Halbuki biz havanın nasıl olacağını bir iki gün evvelinden bilmek, tahmin etmek isteriz. Ne yazık ki bu haklı istek, hava durumunu etkileyen milyarlarca ihtimali ön görmeye yetmez. Bulutların, basıncın ve ısının kendi içlerinde karmaşık bir düzende oldukları yetmiyormuş gibi, bunların bir de birbirleriyle bağlantıları vardır.


Durum böyleyken bulunduğumuz şehirdeki havanın nasıl olacağını tahmin etmeyi amaçlamak, milli piyangoda büyük ikramiyeyi kazanacak numarayı kestirmeye çalışmak demektir. Bir gün şehrin merkezine sağanak halinde yağmur yağabilir, fakat o esnada kenar mahalleler bu durumu hafif çiseltiyle atlatabilir ve bu arada şehrin bir başka semtinde tek damla yağmayabilir. Bilim bu gibi rastlantıları asla öngörüp çözümleyemez.


Ancak içerisinde yaşadığımız yıllarda yepyeni ve büyük önem taşıyan bir olayla karşılaştık... Artık insanoğlu atmosferin dışına çıkıyor, üzerinde doğup yaşadığı küreyi çok yükseklerden seyrediyor. Yapma uyduların çektikleri fotoğraflarda, bulutların bir beyaz otu, ya da kürenin etrafını çevreleyen kocaman bir atkı gibi göründüğünü farkediyor. Günler birbirini izledikçe bu bulutların yer değiştirdiğini, bir kıtanın üzerinden çekilip bir denizi kapadığını ya da kutuplardan birinin üzerinde birikip orada hiç kımıldamadan durduklarını görüyor.


Hava tahmini sorunu, bu durum karşısında birden yeni bir yön kazanıyor. Dünyanın her tarafındaki hava koşulları tümüyle incelendiği zaman, hava değişikliklerinin hiç de rastlantılara bağlı olmadığı anlaşılıyor. Örneğin, Hint Okyanusu'nun üzerinde dönen sarmal hava akımı, belirli bir süratle dönerse, Madagaskar Adası'nın üzerini kaplayan kolunun gelecek günlerde nereleri etkisi altına alacağı bugün artık bilinmektedir. Kuzey Afrika ile Akdeniz'in üzeri açıksa ve o bölgeye doğru hiçbir bulut kümesi yaklaşmıyorsa, buralarda güzel havanın bir müddet daha hüküm süreceği bellidir.


Özel uydulardaki elektronik aletler, bulut kümelerinin yerlerini belirtir. Fakat sayıları yetersiz denilebilecek olan bu uydular, her gün her ülkenin üzerinden geçmiyorlar. Bunu sağlayabilmek için onların sayılarını daha da çoğaltmak ve Atlas Okyanusu'nun belirli noktalarında sürekli olarak bekleyen meteoroloji gemilerinde nöbet değiştiren ekipler gibi, gökyüzüne de, nöbetleşe görev alacak gözlemciler yollamak gerekir.


Güneşin ısıttığı, yerkürenin dönerken kutup bölgelerine göre ekvator bölgesinde daha hızlı sürüklediği ve üzerinde bulundukları bölgelerin sıcağını ya da soğuğunu kapan hava kütleleri, hiç şüphesiz rastgele bir yol izlemiyorlar ve gelişigüzel yer değiştirmiyorlar.


Kısacası, bulut kümeleri muhakkak birtakım doğa yasalarına uygun hareket ediyorlar... Bu yasaların neler olduğunu sanırım zamanla öğreneceğiz. Öğtrendiğimiz zaman da havanın nasıl olacağını önceden bilmenin bir kehânet olmadığını da anlayacağız.