Hayvanat bahçesinde briç : Victor Mollo

Aldığı eğitimin niteliğinden yetiştirilme şekline, ekonomik koşullarından, aile yapısına, sahip olduğu meslekten, belki de soya çekim özellliklerine kadar birçok değişkenin şekillendirdiği insan kişiliği, olaylara karşı verdiği tepkilerin seyrini belirleyen en önemli öğe midir? Evet en önemli öğedir.

Olmasını beklediğimiz, hazırlıklı yakalandığımız herhangi bir olaya karşı gösterdiğimiz tepkinin özünde, olayın seyrini değiştirme, yönetme ve yönlendirme erki vardır. Güven duygusu hakimdir ve kişiliğimizin baskın olan, yönetmek isteyen tarafı ön plana çıkar. Kararlarımızı verirken tüm koşulları düşünebildiğimizden sakinizdir. Buna karşılık, aniden karşılaştığımız herhangi bir olaya karşı gösterdiğimiz tepkide, öfke, heyancanlılık, telaşa kapılma gibi duygularımız yoğundur. Kişiliğimizin pasif, yönetilmek istenen tarafı ön plana çıkar. Olayın oluşma koşuluna hakim olamadığımız için, değerlendirebilme eksikliğimiz çoğalır, kafamızda soru işaretleri fazlalaşır ve karar verirken sürekli rahatsızlık hissederiz. Örnekleri çoğaltabileceğimiz bunun gibi olaylarda, öfke, kıskançlık, iyi niyet, küçümseme, hor görme, hoş görme, şeffatlık gibi, iyi ya da kötü tüm duygularımız bir şekilde çoğalır, azalır, karışır. Biri diğerinin önüne çıkar, diğeri arka planda kalır. İnsanı insan yapan, davranışlarını belirleyici duyguların tümü ve açığa çıkış şekli, kişiliğinin derinlerinde yatan gizem dolu belirteçlerin arzusuna bağlıdır. Bu nedenle, insan kişiliğinde sabit davranışlar, dış etkiler karşısında aynılığını koruyan duygular göremeyiz. Bir insan tüm yaşamı boyunca her zaman öfkeli değildir, ya da her zaman hoş görülü değildir.

Briç, gerçek yaşamımızda her an karşılaşabileceğimiz bu tür olayları açığa çıkarabilme kapasitesini içinde taşır. Oynayanların anlık tepkileri oyundaki başarısını etkiler. Aynen gerçek yaşamımızda olduğu gibi.

Victor Mollo’nun “Hayvanat Bahçesindeki Briç” kitabı bu perspektifi bizlere kusursuzca gösteriyor. Kitapta, yukarıda açıkladığım yazının tam tersi bir sahneyle, kişiliği sabit, duyguları rijit karakterlerle karşlılaşıyoruz. Üstelik bu karakerler simgeledikleri hayvan isimleriyle karşımızdalar. Her bir karakter, tek bir kişiliği simgeliyor. Örneğin, “İğrenç Domuz”, “lütfen, lütfen, ortak, eli ben oynayayım. İnan ki bu senin yararınadır” diyalogu ile kendini bize tanıtırken, diğer kişilik “Zavallı Tavşan”, “insan aşağılanmaya alışıyor. Güç olan her an aşağılanmayı beklemektir” diyalogu ile kişiliğini okuyucuya belli ediyor. Kitapta anlatılan briç oyunları, gerçek yaşamda karşılaşabileceğimiz olaylarla özleşleştiriliyor, briç oynayan bu karakterler, briç ile açığa çıkan olaylara karşı kendi adıyla anılan sabitleşmiş davranışları, duyguları ve kişilikleri sergiliyor ve biz de okurken bu duyguları kendimizde karışık halde görüyoruz.

Üniversite yıllarında satın altığım bu kitap, ilginçtir, araştırdığım kadarıyla şu anda Türkiye’de satılmıyor. Şiar Yalçın'ın çevirisiyle, Mars Matbasında 1989 yılında basılmış kitabı bu satırları yazarken elimde tutuyorum. Biraz yıpranık halde. Fotoğrafını çekip, yazıma ekleyeceğim.

Usta işi briç oyunlarından örneklerin anlatıldığı kitapta, bizlere yaşamdan enstantaneler mizahi bir dille ustaca gösteriliyor ve ne yazık ki metinlerde anlaşılamayan büyük boşluklara neden olacağından, briç bilmeyen kişilerin bu kitabı okuması oldukça güç görünüyor. Sanırım, bu nedenle, ülkemizde, bu nefis öykü, briç kitabı olması nedeniyle hak ettiği noktaya gelememiş ve basımına devam edilmemiş. Ne büyük bir kayıp!

Orjinal adı: Bridge In The Menagerie (ilk basım 1965) - Victor Mollo

Fotograf: Kendi çekimim