Her eğitimci NLP bilmeli

Dünyada insanların nasıl öğrendiği, nasıl kavradığı, yeteneklerini nasıl geliştirdiği üzerine yazılmış on binlerce makale, binlerce kitap var. Ülkemizde az da olsa bu konuda fikir yürüten, eser ortaya koyan insanlarımız var.

Eğitim ile ilgili teorilerimizin (kuramlarımızın) çoğu ABD’de ortaya çıkanlardan (ç)alınma. Üniversitelerimizin lisans ve yüksek lisans düzeyinde okutulan “eğitim-öğrenme” ile ilgili derslerin içeriklerinde hep ABD’li bilim insanlarının adını görüyoruz.

Bu topraklarda yaklaşık 100 yıldır zorunlu temel eğitim uygulaması var. Bu süre zarfında milyonlarca öğretmen ve akademisyenimiz gelip geçti. Bu kadar yüksek sayıdaki eğitimcimiz ne yazık ki bize özgü “eğitim-öğrenme” teorileri ortaya koyamadılar.

170 dolayında üniversitemiz var. Buralarda görev yapan hocalarımız bilimsel ölçekli araştırmalar yapıp nasıl daha iyi organize olacağımıza, toplam kaliteye, öğrenmeye, nitelikleri artırmaya yönelik evrensel ölçekte ilgi gören teorilerini / tezlerini ortaya koyamadılar.

Üniversitelerimiz araç-gereç, donanım, teknolojik cihaz gerektiren alanlarda proje üretemiyorlar. Bu konuda yeterli kaynakları bulamıyorlar. Paralar genellikle lüks lojmana, makam aracına, şatafatlı mobilyalara gittiği için araştırma aygıtlarına ödenek kalmıyor. Ancak, araç-gereç istemeyen eğitim, felsefe, matematik, sosyoloji, dil, hukuk gibi alanlarda da evrensel ölçekte değer gören teorilerimiz de yok denecek düzeydedir.

Son yıllarda insan beyni üzerine çok önemli bilgiler elde edildi. Bu veriler ışığında NLP adıyla yeni bir bilim dalı ortaya çıktı. Ülkemizde her şeyin suyu çıkarıldığı (magazinleştirildiği) için NLP’de çoğu eğitimci tarafından çıkıntılık, safsata, magazin olarak algılanır oldu.

NLP nedir?

NLP, yaşamımızda üzerinde düşünmeden, otomatik olarak gerçekleştirmiş olduğumuz algılama, düşünme ve davranış süreçlerini, bilinçli hale getirme ve geliştirmede üzerinde yapılan araştırmalar sonucunda, zihnin işleyişi ile ilgili, yetmişli yılların sonlarına doğru ABD’de geliştirilmiş bir model ve metodolojidir.

Dilbilimci Prof. John Grinder ve Matematikci - Gestalt Terapisi uzmanı Dr. Richard Bandler tarafından olağan üstün başarılı terapi uzmanlarının analiz edilmesi ile model haline getirilen NLP teknikleri, psikoloji, sibernetik, nöroloji, filoloji gibi bilimlerin ışığında geliştirilip artık günümüzde terapi alanının dışında, yönetim, eğitim, sağlık, aile, satış ve spor bilimlerinde de başarılı bir şekilde kullanılabilmektedir.

Kişisel yetenek ve becerilerin açığa çıkarılıp pekiştirilmesinde kullanılan NLP, duygu, düşünce ve davranış kalıplarını bilinçli hale getirip hedef odaklı ve yapıcı bir şekilde geliştirmede kullanılan bir dizi yöntemler sunar.

NLP'nin altyapısını, insanların çevrelerini nasıl algılayıp ne şekilde tepki gösterdikleri, nasıl iletişim kurdukları ve davranış kalıpları üzerinde yapılan araştırmalar oluşturur.

NLP de bu tür araştırmalar özellikle kendi alanlarında çok başarılı olan insanların stratejileri üzerinde yoğunlaştırılmıştır. Buna NLP de "modelleme" denir ve günümüzde hızlı öğrenme "accelerated learning" in önemli bir parçasıdır.

NLP araştırmaları sonucunda geliştirilen bilgi teknik ve yöntemler, insanlar arasındaki iletişimi pekiştirmede kullanıldığı gibi, hedef ve çözüm bulma süreçlerinde de yıllardır başarılı bir şekilde kullanılmaktadır.

Neuro Linguistic Programming

Neuro ile; insanların görme, işitme, hissetme, koklama ve tatma duyuları ve bu duyuların yönetildiği beyin ve sinir sistemi vurgulanır.

Linguistic ile; yaşam deneyimlerinin dil vasıtası ile kodlanması, dilin deneyim edinme ve değişim süreçlerindeki etkisi vurgulanır.

Programming ile arzu edilen değişiklikleri gerçekleştirmek üzere, duygu, düşünce ve davranışlarımız üzerinde, bilinçli veya bilinçdışı akıl yardımıyla yapılan yeniden düzenleme biçimi vurgulanmaktadır.

NLP araçlarıyla çalışanlar, bir takım ilkeleri baştan doğru kabul ederler (varsayarlar). Bu varsayımlar tartışılmaz, evrensel gerçekler, ya da kesin doğrular değildir. Amaç, etkin iletişim, gelişim ve değişim süreçlerine uygun bir zemin sağlayan bu varsayımların doğruluğundan yola çıkarak, dünyayı algılama, yorumlama ve davranış biçimi seçeneklerimizdeki gelişimi sağlamaktır.

"İnsanlar, kendi yaşamlarını istekleri doğrultusunda şekillendirebilmek ve gerek gördüğünde değiştirebilmek için ihtiyaç duyduğu tüm kaynaklara kendi içinde sahiptir."

NLP uygulayıcıları hiç bir insanı eksik görmez. Herkes bünyesinde gelişim potansiyeli barındırır. Temel amaç, değişim veya gelişim için ihtiyaç duyulan kaynaklara, istenilen zamanda istenilen yerde ulaşabilmek veya bunlardan en iyi düzeyde yararlanmaktır.

"İletişimde hata yoktur, sadece geri bildirimler vardır."

Karşıdan alacağımız tüm tepkiler ya da elde ettiğimiz sonuçlar bizim içim bir geri bildirim ve böylelikle bu sonuçlardan öğrenebileceğimiz faydalı bilgiler niteliğindedir. Geri bildirimler, uygulamış olduğumuz yöntemin bizi çözüme ya da hedefe yaklaştırıp yaklaştırmadığı konusunda bilgi vererek, gerektiği takdirde bizi yeni çözüm yolları aramaya davet eder.

"Kurmuş olduğumuz iletişimin anlamı, karşımızdan almış olduğumuz yanıtta saklıdır."

İnsanlar belli bir amaç ya da beklenti çerçevesinde başka insanlarla iletişim kurarlar. Karşımızdakinden beklediğimiz tepkiyi alamamak, iletmiş olduğumuz bilginin karşımızdakine istenilen şekilde ulaşmadığını gösterir. Bu durumda olumsuz tepki göstermek ya da ısrar etmek yerine davranışımızı değiştirmek bizi istenilen sonuca daha çabuk ulaştıracaktır.

"Birşey istediğin sonucu vermiyorsa yeni bir şey dene."

Bu varsayım bir çağrı niteliğindedir ve etkilerimiz sonucunda aldığımız her türlü tepki (istenmeyen sonuçlar dahil), bir geri bildirim yani bizim için faydalı bir bilgi içerdiğinden, istediğimiz sonucu alana kadar davranışlarımızda esnek olup, yeni şeyler denemeye davet eder.

"Harita arazinin kendisi değildir."

Her insanın, dünyanın nasıl bir yer olduğu konusunda zihninde bir temsil vardır. Zihnimizdeki bu temsillerden hiçbiri dünyayı gerçekten olduğu gibi yada eksiksiz yansıtmaz. İnsanlar ise zihinlerinde bulunan bu haritaya, yani temsile tepki gösterirler, gerçekliğin kendisine değil. Bunu bilmek kişiyi yargılamadan, bu şekilde davranmış olmasının nedenini daha sağlıklı araştırıp geliştirmemize imkan sağlar.

"Her davranışın altında olumlu bir niyet yatar."

İlk bakışta olası olumsuz etkileri göze çarpsa dahi, her davranışın onu uygulayan kişi için olumlu bir işlevi vardır ve bu çerçevede anlaşılmaya çalışılmalıdır. Davranışın altında yatan motivasyon kaynağını anlamak, o davranışı geliştirmek için bize önemli stratejik veriler sağlar.

"Ne kadar çok tercih imkanımız varsa, o kadar iyi."

İnsanlar sahip oldukları davranış seçeneklerinden, o an için en uygun olanını seçerler. En geniş davranış seçeneği, yani tercih reperatuarı olan kişi, kompleks sistem dinamiği içerisinde esnekliği sayesinde durumu daha iyi kontrol edebilir. NLP çalışmalarının temel amacı kişiye duygusal ve davranışsal yeni seçenekler sunabilmektir.

Not: Bu yazının hazırlanmasında www.nlpat.com sitesinden de yararlanılmıştır.

Sonuç olarak, eğitimde dünyanın en ileri ülkesi durumunda olan Finlandiya gibi mucizeler ortaya koymak istiyorsak her öğretmenin temel düzeyde NLP bilmesi gerekmektedir.

Ali Özdemir

www.aliozdemir.net