Hikmek nedir? Kuran'da Zan ve bilgi ayrımı nasıldır?

Hikmet, Zan, Bilgi Analizi

Kuran zannın bir çoğunun olumsuz bir yanılgıya götürdüğünü bize bildirir. Hüsnü zan veya Sui-zan ayrımı yapılsada zannın gerçekten bir çoğu insanı gerçek (kaynağı belli, vahye ve adil bir aklın kanıtlanmış tezlerinden) bilgiden uzaklaştırmakta. Zan karanlığa atılan bir taştır, ister iyi ister kötü zan olsun arkasında temeli olmayan hikmetli bir bilgi yoksa o zaman her zan insanın burnunu b.ka sokar.

Tevhit (Tek Tanrı İnancı) mesajı Adem'in sorumluluk almasından buyana hep vardı fakat insan zannettiklerini doğr kabul ederek her defasında tevhitten ve tevhidin ahlaklı adaletinden uzaklaştı. Yaratıcı her defa yeni bir mesajcı yollayıp içeriği eskisiyle aynı ama daha açıklanmış ve medeniyetin algı kapasitesine göre daha fazla şehre ve medeniyete ait zanna ait adaletsiz kuralları adaletli bir forma sokmuştur. Mesela İslam öncesi arap ve yahudi toplumlarında çok ağır cezalar vardı ve bu cezalar adaletsizce ve suçlunun konumuna ve statüsüne göre uygulanmaktaydı. Oysa Allah bu cezaları Ahlak ve Adalet ilkeleri çerçevesinde revize etmiştir. Burada ilke Adalet ve Ahlaktır.

Mesela el kesme cezası Kuran'da olduğu halde neden Hz. Ömer uygulamadı?

Bunun cevabı açık ve anlaşılırdır. Çünkü Kuran'ın bütüncül çerçecesi olan Adalet ve Ahlak ilkesi ekonomi bozulduysa bu cezanın uygualamayacağını anlamamızı sağlar. Üstelik el kesme cezası 4 şahitle uygulanan ve pratikte uygulanması zor bir ceza şeklidir. Burada ki bilgi "Hırsızın eli kesilir", burada ki hikmet ise "Ülkede ekonomik düzen bozuk, zekat verilmiyor, yoksula yardım edilmiyorsa EL KESMEK CEZASI ZULÜMDÜR"der. İşte Hikmetli Hz. Ömer bu yüzden el kesme cezasını ekonomi bozukken uygulamadı. Zira döneminde Zekat vermeden müslüman olmak isteyenlere kapı aralayınca Zekatın ve cizyenin verilmemesi sonucunda ekonomi kolaylıkla dar boğaza girmiştir.

Birisi veya bir şey hakkında hüsnü zan veya sui zan yapmak insanı nasıl etkiler?

Diyelimki Mehmet adında arkadaşımız bir toplantıya gelmedi, bir sözünü tutamadı burada biz ona bunu yapmasının nedenini sormadan bir zanda bulunmamız doğru değildir. Zira kötü zan ondan soğumamıza yol açar, iyi zan ise onun sorumsuzluğu durumunda zarar görmemize yol açar. Denge burada o kişiyle konuşmaktır ve sebebini dinlemek ve geçerliliğini düşünmektir.

Bilgi kim, ne, nasıl, nerede, ne zaman sorularını içerir ve kurudur.

Hikmet, neden, ne diye, ne amaçla, niçin sorularını sorar.

Hikmet, bilginin derinleşmiş halidir. Bilgiye tamamen gönlü ve aklı temiz olanlar ulaşır. Gönül ve akıl kirliliği hikmeti anlayamaz ayrımdabulunamaz, ayrımı ve ilkeleri iyi saptamak ancak adaletli akıl ve ahlaklı bir yüreğin işidir.

Saygılarımla

Ayhan Özcimbit