Hint - Avrupa dilleri

Yeryüzünde insan toplulukları tarafından konuşulan diller arasında bir takım ortak özelliklere sahip olan ve belli bir grup oluşturduğu görülen diller, ortak bir dil ailesinin üyeleri olarak kabul edilirler.

Söz konusu ortak özellikler; vokabüler yani kelime benzerlikleri, gramer yapısındaki benzerlikler ve syntax birliği yani cümle kuruluşundaki benzerlikler olarak sayılabilir. Bazı dillerin yukarıda belirttiğim nitelikler bakımından benzeşmeleri o dillerin ortak bir dil ailesi olarak tanımlanmaklarını beraberinde getirir. Böyle tetkiklerin ilk defa yapılmaya başlandığı 19. asrın ilk yarısında ele alınan bir grup dilin gerek vokabüler gerekse syntax bakımından özellikle eski devrelerinde büyük bir benzerlik gösterdikleri ortaya çıktı. Bunların en doğuda konuşulanı Hintçe ve batıda mevcut olan Germen dillerini birleştirmek maksadıyla bu grubun ismi İndo-Germen olarak ileri sürüldü. Fakat daha sonraları diller üzerine yapılan araştırmaların artması ve sözü edilen araştırmalar sonucunda tespiti yapılan dil ailesi içine daha başka dillerin de girdiğinin görülmesi sonucunda İndo-Germen adı Hint-Avrupa dil ailesi olarak değiştirildi.“Hint-Avrupa” adından da anlaşılacağı gibi bu gruba giren diller oldukça geniş bir coğrafi bölge üzerinde konuşulurlar.

Yazıya geçirilen ve bundan dolayıdır ki bilinen en eski Hint-Avrupa dili Hititçe’dir. II. binyılda yoğun olarak batı ve güneybatı Anadolu’da konuşulduğu bilinen Luvice’de en az Hititçe kadar eski bir dildir. II. bin yılda Anadolu’da konuşulan diğer bir Hint-Avrupa dili ise Palacadır. Palaca'nın da yoğun olarak Kastamonu çevresinde konuşulduğu bilinmektedir.I.binyılda ise Anadolu’da varlık gösteren ve Hint-Avrupa dil ailesine mensup olan diller ise Frigçe, Lidce, Likçe, Karca ve Sidecedir.

Hint-Avrupa dilleri arasında özellikle vokabüler yani kelimelerin söylenişi açısından büyük benzerlik vardır. Örneğin; yedi kelimesi Hititçede Şipta, Latincede Septem, Hellencede Mepta, Almancada Sieben, Pers dilinde Secht, Eski Hintçede Saptadır. Yeri gelmişken şunuda belirtmek gerekir ki; Hitit dilini çözen Çek asıllı dil bilimci Bedrich Hrozny’nin Hititçenin Bir Hint-Avrupa dili olduğunu anlamasında bu dilin günümüzde konuşulan Hint-Avrupa dilleriyle olan vokabüler benzerliğini keşfetmesi oldukça etkili olmuş olmalı.

Hint-Avrupa dil ailesine dahil olan diller gramatik açıdan kök çekimli dillerdir. Kök çekimli dillerde eklemeli dillerde olduğu gibi kelime kökü sabit değildir ve anlam değişmesi kelime kökünün çekimlenmesi ile sağlanır. İngilizcedeki swim-swam-swum yada Almanca’daki schwimmen-schwamm-geschwommen kelimesinde görüldüğü gibi.Almanlar tarafından “Ablaut” (Ses değişmesi) denilen bu olaya bilhassa, verblerin kevvetli çekimlerinde rastlanır.

Hint-Avrupa dilleri özelliklerine göre iki ana gruba ayrılır. Bunlar Kentum dilleri (Batı grubu) ve Satem dilleridir (Doğu grubu).Hint-Avrupa dil ailesinin doğu ve batı grupları arasında belirgin bazı farklılıklar vardır.Satem ve Kentum dilleride kendi arasında bazı alt gruplara ayrılır.Hititçe, Luvice ve Palaca gibi Anadolu dilleri, Hint-Avrupa dil ailesinin Kentum dilleri grubuna dahildir.

Dil Grupları:

Doğu Dilleri (Satem Grubu)

Slavonik Diller (Rusça, Bulgarca, Lehçe, Çekçe, Sırpça, Hırvatça )ErmeniceArnavutçaİran Dilleri (Farsça, Kürtçe, Başto, Baluhi, Eski Farsça)İndik Diller (Hintçe, Urdu Dili)Eski Hint Dilleri (Sanskritçe, Prakritz)

Batı Dilleri (Kentum Grubu)

Erken Anadolu Dilleri (Hititçe, Luvice, Palaca, Karca, Sidece, Likçe, Lidce) Kelt Dilleri (İrlanda dili, Galatça, Gal dili, Breton dili, Welsh dili)Germen veya Teuton dilleri (İngilizce, Almanca, Flamanca, İskandinav dilleri)Roman dilleri (Latince, Fransızca, İtalyanca, İspanyolca, Portekizce, Romence)Yunanca.

Bu yazımda Hint-Avrupa dillerinin genel özellikleri hakkında bilgi vermeye çalıştım.Bundan sonraki yazılarımda Eskiçağ'da Anadolu'da konuşulmuş olan Hint-Avrupa dilleri ve bu dilleri konuşan halklar hakkında sizleri aydınlatmaya çalışacağım.

Blog Resim: http://chronicle.uchicago.edu/041104/hittites-cuneiform.jpg