Hocam!

“Hoca” kelimesi son zamanlarda oldukça değişik alanlarda kullanılmaya başladı.

 “Hoca” Müslümanlıkta “din görevlisi, akıl öğreten, öğüt veren kimse” demektir. Medresede öğrenim gören sarıklı, cübbeli din adamına da  “hoca” denir.

Cami imamına “hoca efendi”  denilmesi doğrudur. Dini bilgileri ve doğruları   halka öğretmesi açısından, imamlara hitap ederken “hocam” denmesi gayet doğaldır.

Doktorlar da kendilerinden kıdemli olanlara “hocam” diye hitap ederler. Muhtemelen bir alışkanlıktır. Tıp fakültesi öğrencilerinin de “hocam” demesi normaldir.

Muayene olmaya gittiğimiz bir doktora, “hocam” demek yerine, adını öğrenip bey veya hanım demek veya doğrudan “doktor bey” veya doktor hanım” demek en doğru olanıdır.

Yadırgadığım ve nedenini anlayamadığım bir husus, sokakta gördüğü adama bile mesleğine, yaşına bakmaksızın “hocam” diyen insanların olmasıdır.

Neden avukata, hakime, polise, vb. “hocam” demeyiz de, toplum olarak doktora deriz? Hemşire ve sağlık memurlarının demesi doğaldır.

Belki de yıllarını okumaya vermiş birine saygı duydukları için de olabilir. Bir zamanlar “üstadım” kullanılırdı. Şimdi “hocam “diyorlar.

Hoca kelimesi pek çok kişiye lâkap olmuştur. “Hoca Ali Rıza”, “Kuzereli Mehmet Hoca”gibi. “Ha, Of’lu Hoca’yı da duymuşsunuzdur. 

Nasreddin Hoca”yı da fıkra ve nükteleriyle  anımsarsınız.

Hoca deyince akla başka neler gelir? “Üniversite hocası”, “akıl hocası”, “cer hocası”, kürsü hocası”, “özel hoca”, ”piyano hocası”.

Okullarımızda, öğrencilerimizin öğretmenlerine “hocam” demeleri yerine “öğretmenim” demelerinin daha doğru olacağı kanaatindeyim.

Öğretmen olduğum için bana okuttuğum öğrencilerim “öğretmenim”, velileri de saygılarından “hocam” diye hitap ederler.

Futbolda oyuncuların kendi antrenörlerine “hocam” demeleri bir derece de, maçtaki hakeme “hocam” demelerinin anlamı ne? Hakem onların hocası mı?

Televizyonlardaki çeşitli yarışmalarda, yarışmacıların örneğin pop star jürisine de “hocam” demeleri ne derece doğru?

Atatürk’ün hocalar hakkındaki bir sözünü hatırlayalım.

“Hocalık” sarıkla değil, dimağladır”.

Aşağıdaki anekdotu internette okudum. Belki biliyorsunuzdur. Paylaşayım.

Atatürk’ün bir “hoca” ile Cuma Hutbesi hakkında konuşması.

- Hoca efendi, yarın daha doğrusu bugün Cuma. Cuma Hutbesinde cumaya gelenlere ne anlatacaksınız? (Hoca bu beklenmedik soru karşısında önce biraz şaşırır, sonra kendini toparlayarak şöyle cevap verir.)

-       Cennetten, cehennemden bahsedeceğim.

-       Güzel! Başka neler anlatacaksınız?

-       Günahtan, sevaptan bahsedeceğim.

-       Başka, başka neler anlatacaksınız hoca efendi?

-       Haramdan, helâlden bahsedeceğim.

ATATÜRK ısrarla sorar: “Başka hoca efendi, başka şeyler anlatmayacak mısınız?” (Hiç kimseden ses çıkmamaktadır. ATATÜRK müşfik sesle konuşmasını sürdürür.)

-       Hoca efendi elbette bunları anlatacaksınız. Bu sizin göreviniz. Ama başka görevleriniz de var. Başka şeyleri de anlatacaksınız. Asırlardan beri kara cehalet içerisinde bırakılan bu halka kimler doğruları anlatacak?

- Camiler sadece yatılıp, kalkılan yerler değildir. Camiler yalnız dinin değil, siz aydın hocalar sayesinde başka doğruların, başka güzel şeylerin de konuşulup öğrenildiği yerler olacaktır. Binlerce şehidimizin kanı pahasına elde ettiğimiz bağımsızlığımızın, cumhuriyetimizin, devrimlerimizin, nimetlerini sizler halka anlatmayacaksınız da, kimler anlatacak?

Atatürk, hocadan yanıt bekleyerek yüzüne bakar. Hoca da “Haklısınız Paşam” der. O gece “Cumhuriyet ve nimetleri” hakkında Cuma hutbesinin verilmesi kararlaştırılır. O gece toplantıya katılanlar, gündüz Cuma namazına Hacı Bayram Cami’sine giderler. Hoca efendi (Sürmeneli Osman Hoca) Cumhuriyetin getirdikleri konusunda nefis bir hutbe irad eder.

Sevgi ve saygılarımla.

Ali İhsan ÖZÇAKIR

MEB. Bakanlık Başmüfettişi (E)

e-mail: aliihsanozcakir@hotmail.com