Hukukun Üstünlüğü Neden Önemlidir ?

Günümüzde çağdaş bir devlet olabilmenin başlıca koşulu,demokrasi ilkesini o devlette tam olarak uygulayabilmekten geçer. Demokratik bir devletin temel unsuru ise hukuk devleti olmak ve hukukun üstünlüğünü sadece teorik olarak değil, pratikte de özümseyerek tatbik etmektir.

Hukukun üstünlüğü, bir toplumda veya devlet teamülünde var olan hakların geçerli yüksekliği ve idare ve iradedeki önceliği demektir. Aynı zamanda hukukun üstünlüğü, yargının tarafsızlığı ve bağımsızlığı, yasamanın tarafsızlığı, yürütmenin bağımsızlığı anlamlarına da gelir. Demokratik teamülleri gereği hukukun üstünlüğüne herkes eşit olarak uymak zorundadır. Ülkemizde, milletvekillerinin yemin etmesi, yargınınbağımsızlığı, yürütmenin tarafsızlığı, demokratik uygulamalar, temsili ve doğrudan demokrasi uygulamaları hukukun üstünlüğünü gösteren örneklerdir.

     Bu üstünlük, bireysel özgürlüklerin ve vatandaş olabilme yeterliliğinin baş koşuludur ve demokrasinin olmazsa olmazıdır. Kişi temel hak ve özgürlüklerinin devlet erki karşısında korunumunu sağlar. Hukukun üstünlüğü ayrıca hukukun bağımsızlığını da gerektirir ki bu ikincisi olmadan birincisinin pek anlamı olmaz ya da sadece lafta kalır . Hukukun üstünlüğünün kabul edildiği ülkelerde polis öyle kafasına göre kimseyi gözaltına alamaz. Tutukluluk ve hükümlülük ayrımları nettir ve  kişi aylarca hüküm almadan içerde tutulamaz. Ayrıca hukuk kuralları herkese uygulanır. Para,mevkii ya da güç ayrımı olmaz; bu da hukuk önünde herkesin eşitliği demektir.

     Devlet yönetiminde hukukun üstünlüğünü sağlamak,hukuk devletinin başlıca unsurlarını dikkatle ve titizlikle uygulamak ve muhafaza etmekle mümkündür.Bunların başında kişilerin ve devletin yasalara uyması demek olan yasallık ilkesi gelir.Hukuk normlarının üstünde ve başında olan anayasanın üstünlüğü ve bağlayıcılığı da temel ilkedir. Devletin yasama,yürütme ve yargı güçlerinin ayrılmış olması;yani güçler ayrılığı da hukuk devletinin olmazsa olmazıdır.Bunun önemi de,güçlerin birbirini dengelemesi ve frenlemesinde yatar. Temel hak ve özgürlüklerin en geniş biçimde tanınması ve korunması da başlıca unsurlardan biridir.Bu,anayasa ile de güvence altına alınmıştır. Temel hak ve özgürlüklerin güvence altına alınabilmesi,öncelikle yasama ve yürütmenin yargı denetimine bağlı bulunması koşuluyla mümkündür.

       Bir diğer önemli unsur da eşitlik ilkesidir. Hukuk devleti,tüm uygulama ve etkinliklerinde eşitlik ilkesini gözetir; kişilere,görüşlerine,inançlarına,yaşam biçimlerine,ırklarına ya da cinslerine gore ayrım yapmaz. Her durumda bireye eşit davranır. Devlet,vatandaşlar karşısında tamamen tarafsız olmalıdır. Bu tarafsızlık bozulursa ve devlet belli ideolojik görüşlere göre ayrımcılık yaparsa bu,totaliter rejim demektir.Totaliter rejimlerde ise ideolojik görüş ön planda olduğu için,bireye eşit ve tarafsız davranış olmaz.

     Temel hak ve özgürlüklerin korunmasında sadece iç hukuk normları değil,uluslararası sözleşmelerle oluşan hukuk da önemlidir ve uyulması gerekir. Bu tip sözleşmelere uymada aksaklık, uymayan devlet için bazı yaptırımları bereberinde getirebilir.Ulusal düzeyde Anayasaya, uluslararası boyutta kimi sözleşmelere üstünlük tanınması ve bunlara uygunluğun yargı yoluyla sağlanması yoluyla temel hak ve özgürlüklerin ve azınlığın çoğunluk karşısında korunması günümüz hukuk devletinin ve hukukun üstünlüğü ilkesinin belirleyici özelliğidir.

     Hukuk devletinin en önemli unsurlarından biri de, toplumda,yönetimin hukukla bağlı olduğu inancının yerleşmiş olmasıdır. Yargıya güven duygusunun zedelenmesi,toplumda,demokrasinin hukuk devletinin ve hukukun üstünlüğü ilkesinin yerleşmesi yönündeki çabaların karşısına çıkan en önemli engeldir.