Hümanizm, trans-hümanizm, post-hümanizm ve meta-hümanizm

Hümanizm 14. Yüzyıl’da İtalya’da ilk tasarlandığında, Antik Yunan üslubuna geri dönüşü savunuyordu. Bugünkü anladığımız anlamda insansever hümanizm Schiller tarafından tanımlandı ve Protagoras’ın ‘İnsan herşeyin ölçüsüdür’ tanımını çıkış olarak aldı. 16.-19. Yüzyıl’da ‘insan’ kavramı uygar sayılan Batı Avrupa insanları ile sınırlıydı. 20. Yüzyıl’da ise tanım dünya ülkesi / ev gezegeni ve insanlık ulusu oldu ve tüm global nüfus bu kavrama yedirildi.

1945’te atılan 2 atom bombası insan türünün bitebileceğini, 1957’de uzaya gönderilen ilk yapay uydu ise insanın yeni bir tür olabileceğini gösterdi. 1950’lerde başlayan 2. Sanayileşme hümanizmi, daha doğrusu insanı çok değiştirdi.

1990’larda robotlar, özellikle androidler, internet aracılığıyla gerçekleştirilen siberuzay, insan klonlamanın ve kafa naklinin mümkünleşmesi, en son da insanın yazılımlaştırılabilmesine başlanması ‘insan’ kategorisine bir çok öteleme vektörü ekledi.

Bu durumda, daha önceki bir çok tarihsel ve kültürel momentte gözlendiği üzere, insan kategorisinde iki moment oluştu: Trans ve post vektörler. Trans vektör menzili tanımlanmaksızın varolandan öteye gidişi imlerken, post insandan bir sonraki aşamayı imliyor ama şimdilik.

Geometrik ve mantıksal olarak tasarlayabiliriz ki birden çok trans ve post var olabilir. Şimdinin momenti, o momentten belli doğrultuda ve uzunlukta tanımlanan vektörler, dolayısıyla erilen sonul durumlar birbirinden çok farklı olabilecektir. Bunların bir bölümü dengeli ve kalıcı olurken, bir bölümü çabucak bozunacaktır.

Örneğin; çocuk, seks ve aşk ile tanımlanan kadın-erkek ilişkisi ve aile kurumu halihazırda en hızlı translaşan insan altkümesi. Transhümanistlerin 10 yıl önceki eşcinsel evlililikleri tanımı 2005 itibarıyla 4 ülkede geçerli. İlk eşcinsel evlilik 2003’te yapılırken, ilk boşanma da 2005’te yaşandı. İlk yazılım insan 50 yıl sonra olacağı için, en uç örneklerden olan yazılım-donanım insan evliliğine daha epeyi süre var gibi. Seks konusunda ise, normal insanlar 200 civarında kategori yaratmış durumda. ABD bürokrasisi ‘2 kadın - 1 erkek’ veya ‘1 kadın - 2 erkek’ türü aileleri nüfus sayımına dahil etmiş durumda. Transhümanistlerin ‘insan-hayvan evliliği’ önerisi ise 10 yıl daha kabul görmez gibi. Bunların hiçbirinin postinsan durumu sayılması gerekmiyor. Postinsan durumlardan biri geçici olarak sekssizlik (frijidizm veya aseksüalite değil, nötrseksüalite) olabilir.

Trans olsun, post olsun, aslında hala insanı referans alan kategoriler. Metahümanizm ise antropomorfizmi terkeder. Zaten ileride adında ‘hümanizm’ barındırmayacaktır. Yazılım insanların bir uzay gemisiyle insan yaşayabilir veya yaşayamaz bir gezegene gidip, uygun donanımlara geçip, yeni oluşumlar başlatması metahümanizmdir. 5. yüzyılını yaşayan bir kafa nakilli bir proto-meta-hümandır. Sonradan meta olabilir de, olmayabilir de, çünkü ölümsüzlüğü istemeyen insanlar gibi, kendini yok etmek isteyebilir.

Gelecekbilim bilgileriyle, insan türünün Dünya gezegenini yaşanmaz duruma getirme olasılığının yüksek olduğunu biliyoruz. Zaten 100 milyon veya 5 milyar yıl sonra Dünya (büyüyen Güneş gibi) değişen başka koşullar nedeniyle yaşanmaz olacak. Metahümanizm ise 1 milyon yılda rahat rahat birçok kez daha metalaşacaktır.

Evrim tarihi açısından baktığımızda şempanze ile aramızda 10’a yakın alt ve ara ‘insan ve/ya ön-insan’ türü bulunduğunu görüyoruz. Onların hepsi yok oldu ve şimdi yalnızca biz (homo sapiens sapiens) varız. Bugün herhangi 2 insan arasındaki fark insan-şempanze arasındakinden büyük olabiliyor. Genetik açıdan XXY kromozom dizilimi % 1,5’tan büyük bir fark demek. Kültürel açıdansa, hala 1 milyon yıl öncesinin yaşam biçimlerini sürdürenler var. Bazılarımızsa 1 milyon yıl sonrasının yaşam biçimlerini arıyoruz. Şempanzeden insana geçiş 2 milyon yıl almadı.

10 milyon yıldan büyük zaman aralıkları ise evrimden başka bir şey demek olacak. 20. Yüzyıl’daki başkalaşım hızı korunursa, en çok 1.000 yıl sonrası için bir şey diyebiliriz.

Yeni türün insandan gerçekten farklı bir tür olduğunu nasıl söyleyebileceğiz?

Öncelikle, aralarında çiftleşme / cinsellik olmayacak. Çocuk ve aşk da olmayacak. Meta-hümanın kaç (0-n arasında tam veya küsur) cinsiyetli olmayı seçeceği konusunda şimdiden bir şey söylemek mümkün değil ki zaten bu onların sorunu, bizim değil.

Kesinlikle Evren’e gidecek. 100 milyar gökadanın ötesini de isteyecek.

Enerjileşmek ya da katı madde fazını terketmek zorunluluk değil.

Tarihle ilgilenmeyecek ama evrimle ilgilenecek.

Tüm bunlar için; robot, siberuzay, yazılımlaşma, klonlama + kafa nakli = ölümsüzlük, uzaycılık, nanoteknoloji ve henüz yaratılmamış ama yaratılmakta olan 2. Bilim tümleşiği şimdilik uygun araçlar durumunda.