İbni Fadlan Seyahatnamesi'nde Türkler

Şu sıralar ünlü Arap Seyyah İbni Fadlan’ın Risale adlı seyahatnamesinden derlenip çevrilmiş, “Bin Yıl Önce Türkler ve Ötekiler” adlı kitabı okudum. Atalarımız hakkında bildik olduğu kadar enterasan bilgiler veriyor. 

İbni Fadlan deyince aklıma Antonio Banderas’ın oynadığı “13. Savaşçı” filmi gelirdi. Filmdeki bazı sahnelerin seyahatnamesinden alındığını, kitabı okuyunca anladım. 

İbni Fadlan, 10.yy.da yaşamış bir Arap din alimi ve gezgini. 921 yılında Abbasi Halifesi Muktedir’in Volga Bulgar Kralı’na (Volga Bulgar Devleti-İlk Müslüman Türk Devletlerindendir) gönderilen İslam’a davet heyetinde yer almış, İslam’a davet ettiği Türkler, Slavlar ve Vikingler hakkında gördüklerini, duyduklarını kaydetmiş. Verdiği ilginç bilgilerin bazılarını sizinle paylaşmak istiyorum. 

Türk bölgesine seyahatinde İbni Fadlan’a iki Türk köle eşlik etmiş. İsimleri Boris ve Tekin. İlk olarak Oğuzlar hakkında bilgiler var. Göçebe Oğuzların, bozkır yaşamı hakkında bilgiler veriyor. Temizliğe çok dikkat etmediklerini, din olarak bir şeye tapınmadıklarını, sadece Ata dedikleri büyüklerine saygı gösterdikleri, ara sıra Göktengri’den bahsettiklerini belirtiyor. 

Oğuzlarda kadınların avret yerlerini erkeklerden saklamadan dolaşırlarmış. Buna rağmen zina suçunun görülmediği , çok nadir, böyle bir suç işleyen olursa çok sert cezalandırıldığını anlatıyor. Cezası ölüm olan zina suçunu işleyen; birbirine kavuşturulmuş iki ağaca bağlanır, ağaçlar serbest bırakılır ve suçlunun parçalanması sağlanır. 

Karısı ve çocukları olan bir adam ölürse, en büyük oğlu babasının karısını, annesi değilse, karı olarak alır diyor. Oğuz Türklerinin koyunları boğazlayarak değil başlarına vurarak öldürürlermiş. Misafirperverdirler, misafirlere itimatları tamdır. Öyle ki misafir ihtiyacı olan binek hayvanı, yiyeceği koyunu sahibine sormadan alıp gidebilir. Tabi ki bedelini sonra ödemelidir. Yoksa cezası ölüm olduğunu bildiriyor. 

Bir Türk bir yabancıya misafir olur, misafirliğinde ölürse, ölüm sebebi her ne olursa olsun, yabancı öldürülür. Sebep misafirine iyi bakmamasıdır. Ölüleri oda biçimindeki mezarlara oturur şekilde, tüm giyecek ve yiyecekleri ile gömerler diyor. Ölenin atları varsa, ne kadar olursa olsun, hepsi kurban edilir, etleri yenir kemikleri ve derileri mezarın etrafına konur. Mezara ağaçlardan insan şeklinde oyulmuş küçük heykeller dikerler diyor. 

Türkler tüm sakallarını yolarlar, bıyıklarına dokunmazlarmış. Yanlarında bir gün kaldığı Peçenek Türklerinin, Oğuzlara göre daha fakir olduklarına, koyu esmer tenli, sakalları traşlı olduklarını söylüyor. 

Başkırtlardan, Türklerin en kötü, en pis, öldürmeye en eğilimli topluluğu olarak bahsediyor. Bit bile yediklerini başına gelen bir olayla birlikte anlatıyor. (Genel olmadığını düşünüyorum. Bir veya bir kaç kişinin yaptığının bütün topluma mal edilmesi genelde seyyahların düştüğü nesnel hatalardan biridir.) 

Başkırtların, erkek cinsel organı dahil yılan, turna gibi farklı varlıklara taptıklarına şahit olmuş. Erkek cinsel organa tapana sorduğunda aldığı cevap; “ben böyle bir şeyden geldim” olmuş. Turnalara tapan Başkırt kabilesi de, Turnaya tapınmalarında bir gün bir savaş esnasında tam yenilecekleri sırada düşmanın arkasından bir grup Turnanın ötmesi ve sonuçta savaşı kazanmalarının etkili olduğu anlaşılıyor. 

Başkırtlar 12 büyük tanrıdan bahsediyor diyor. Kış, yaz, yağmur, rüzgar, ağaç, insan, at, su, gece, gündüz, ölüm, yeryüzü tanrıları. Bir de gökte bulunan en büyüklerinin, Göktengrinin varlığına inandıklarını söylüyor. 

İlginç bir kitap.Yazıp yazmama konusunda tereddüt de ettim. Bir arkadaşım, yazma milletin kafasını bulandırma, herkesin herşeyi bilmesi gerekmiyor dedi. Katılmadığımı söyleyemem. Çünkü bulanmak, bulandırmak isteyen çok bu memleket de. Hemen de siyasete bağlicam, durayım bari.  

Türklerin sosyal hayatı olduğu kadar, Slavların, Vikinglerin hayatlarından hem de inanması güç olayların anlattıldığı bilgilerden birkaç olayı sonraki yazıya bıraktım. 

Seyyahlar gördüklerini kendi inançlarına göre yorumlarlar genelde, ama yine de atalarımıza ait bildiklerimiz kadar bilmediklerimizin de olması enterasan. Bunları biliyoruz dediklerimizin yanında hadi be, bu kadar da olmaz dedirten bilgiler de var gördüğünüz gibi. Dikkat ettiğim, Müslüman İbni Fadlan’a göre gördüğü tüm toplumlar genelde edepsiz özelliklere sahip.