Icimizdeki Seytan

Kararlar verdigimiz anlarda bir ic hesaplasma yasariz. Bu ic hesaplasmanin sonucunda bazen iyi kararlar veririz bazen de kotu. Kararlarimizi verirken kotu kararlar baska bir deyisle sonucunda kendimizin ve etrafimizdakilerin uzuldugu kararlar verdigimizde bazilarimiz bunu seytana uymak olarak yorumlar bazilarimizsa bencillik, acimasizlik, dusuncesizlik ve kotuluk gibi seylere yorumlar. Sonucta her kararimizi verirken iyi veya kotu bir secim yapmis oluruz. Bu secimler iyiyse kimisi icin bunlar cennetin kapisina dogru ilerlememizi saglayan, kimisi icin de iyi bir insan olmamizi saglayan davranislarimizdir.

Buraya kadar sorun yok ama iyiligi ve kotulugu belirleyen seyler nelerdir? Aslinda iyiligi ve kotulugu belirlemek cok da kolay degildir. Hangi secimin iyiyle sonuclanacagini hangi secimin kotuyle sonuclanacagini pek bilemeyebiliriz. Aslinda ayni secim kotu ile de sonuclanabilir iyiylede. Emin degilim ama belki de bunu ayiran sey bizim niyetimizdir ya da ne dusunerek ise basladigimizdir. Ise baslarken dusundugumuz seyler surec icersinde yaptigimiz seyleri iyi olarak yada kotu olarak ortaya cikarabilir. Bunun tam olarak bir cozumlemesini yapmak o kadar kolay olmasa da en azindan belli basli durumlari cozumleminin bize daha iyi bir ongoru saglayabilecegini dusunuyorum.

Oncelik olarak kotu olabilecek birkac ornek uzerinden yola cikmak isimizi biraz daha kolaylastirabilir. Mevlana Mesnevi'de kotu olarak gordugu seyleri nefis etrafinda tanimlar. Nedir bu nefisten kasti? Tam olarak aciklayabilmem cok zor ama bazi ornekler etrafinda dusundugumuzde en azindan ortaya yaklasik bir resim konabilir. Mesnevi'de nefisin temel unsuru olarak sehvet gosterilir. Sehvetin sadece cinsellik yonunu dusunursek, etrafimizda bir cok yerde gorebilecegimiz birseydir. Cinsellik icin parasini harcayan, ailesini dagitan, yillarca ugrasarak elde ettigi is hayatini tehlikeye sokan bir cok insan vardir. Bu konunun kadin ve erkek ayrimi olmadigini (aslinda bircok konuda kadin ve erkek ayrimi olmadigini) umarim hepimiz kabul edebiliriz. Sadece ayrim fiziksel ozelliklerimizin beraberinde getirdigi cok az bir konu icin gecerlidir. Onun disinda hersey icin esitlik soz konusudur. Konumuza donersek cinsellik yonuyle sehvet kotuluk olarak karsimiza cikabilecek ilk seydir. Tamam sehvet kotudur. O zaman cinselligi tamamen ortadan kaldirmak mi lazim? Tabi ki hayir. Cinsellik hayatin en guzel yonlerinden biri olabilir. Bunun yani sira vucudumuzun temel ihtiyaclarindan biridir. Mevlana eger sehvetinizi kontrol edemiyorsaniz nikahlanin der. Baska bir deyisle kendinize bir es secin, bir sevdiginiz olsun ve bunu sadece onunla yasayin. Cinsellik aslinda hayatimizda cozume ulastirilmasi en kolay sorunlardan biridir. Sadece dogru sekilde, sevgiyle ve esimizle yasamaliyizdir.

Diger konular cok daha zordur. (Ya da en azindan benim icin aciklamasi zor.) Nefsin diger unsurlari ofke, hirs paraya veya mala mulke tamah yada mevki istegi gibi seyler olabilir. Ofkeye, hirsa ve daha bir cok yanlisa kapilmadan birseyler yapabilmek kesinlikle daha zordur. Mevlana bunun cozumunu kendi deyimiyle kor olmayan icin Mesnevi'de anlatir. “Olmeden once olmek.“ Bir cumleyle aciklamaya calisirsak, belki bu cumle en dogrusu olabilir. Ama en guzel aciklama Mesnevi'nin kendisindedir. Bu ilkenin (Olmeden once olmek) disina ciktigimizda onumuzde olan kocaman bir hayat vardir. Bu hayat boyunca daima yanlisa dusmemek icin kendimizi kontrol etmemiz defalarca kararlarimizi dusunmemiz ve iyi niyetimizle icimizde hissettigimiz dogrunun pesinden bir an bile olsun ayrilmamamiz gerekmektedir. Umarim basarabiliriz.