İKEA Etkisi: Müşteri Uğraşınca Değerini Bilir

“İKEA Etkisi” dediğimiz şey aslında “El emeği ve göz nuru”. Türkçemizde ne kadar güzel ifade edilmiş kavramlar. Pazarlama Bilimindeki son açılımlara göre (Norton, 2009, Harvard Business Review) firmalar da emeğin değerinin farkına varmaya başlıyorlar. Müşteriler, kendi yaptıkları veya katkıda bulundukları ürüne daha fazla bağlanıyor ve sevgi besliyorlar. Müşterilerin ürünle uğraşmaları, üretim sürecine katkıda bulunmaları ve emek sarf etmeleri onların ürüne çok daha fazla değer vermesine yol açıyor. Yani, zahmet rahmete dönüşüyor. İsveçli İKEA’nın dünya çapında başarılı olmasının arkasında yatan temel faktörlerden biri bu. Bunun için de bu kurala “<ı>İKEA Etkisi” adı verilmiş.

“İKEA Etkisi” tek bir sektörle sınırlı değil ve pek çok sektörde yeni esnek iş modellerinin habercisi. İKEA Etkisi, web 2.0 ve işletme 2.0 modellerinin prensipleriyle birebir uyumlu. İnisatif müşterinin elinde ve müşteri tasarım-üretim sürecinin tam merkezinde. İKEA etkisini ifade eden bir örnek olayla bitirelim: Hazır kek karışımları ilk piyasaya sunulduğunda ev hanımları direnç gösteriyor. Kek hazırlamak aşırı kolay hale geldiği için onların emeğinin karşılığı kalmıyor. Pazarlamacılar, bu problemi çözebilmek için ürünü değiştiriyorlar ve karışımın üzerine bir yumurta kırmak gerektiren yeni ürünler piyasaya sunuyorlar. Sonuç mükemmel. Demek ki müşteriyi biraz (ama bıktıracak kadar çok değil) uğraştırmak işe yarıyor. Ne kadar emek, o kadar köfte. “Kendin pişir kendin ye” restoranları belki de bu yüzden popüler. Belki de bu yüzden pek çok Türk Hanımı donmuş gıdadan ve “tembel avrat” adı verilen reyonlardan uzak duruyor, ne dersiniz?