Mlliyet Milliyet Blog Milliyet Blog
 
Facebook Connect
Blog Kategorileri
 

07 Eylül '16

 
Kategori
Ekonomi - Finans
 

İktisat yazıları-5 / Üçüncü sanayi devrimi

İktisat yazıları-5 / Üçüncü sanayi devrimi
 

Tam da göbeğinde yaşadığımız halde pek çok kimse, hatta bu işlerin içinde bulunanlar dahil Üçüncü Sanayi Devrimi'nin nasıl bir şey olduğunu hâlâ kavrayamamıştır. 1980'ların ortasından itibaren modern uygarlığa asıl rengini veren bu fenomeni;  bütün yönleriyle kısa bir yazı içine sığdırabilmek pek mümkün olmasa da, en azından öncekilerden ayırmak adına faydalı olacağına inanıyoruz.

Birinci Sanayi Devrimi’nde buhar makinası, ikincide de elektrik nasıl başrolü oynamışsa Üçüncü Sanayi Devrimi’nin temel dinamiği bilişim yani bilgisayar teknolojileri olmuştur. Üstelik meydana getirdiği etkiler en azından buhar makinesi ile kıyaslanabilecek kadar büyüktür. Gerçekten de bilgisayarların atası olan koca bir salon büyüklüğündeki Eniac cihazından başlayıp, PC haline gelmesine ve masalarımızın üzerini süslemeye başlamasıyla bilgi ve üretim teknolojilerinde eskiye göre inanılmaz ölçüde değişimler yaşanmaya başlanmıştır.

Aslında bilgisayarların hayatımıza girmesiyle başlayan dijital devrimin köklerini televizyonun icadından, ikinci dünya savaşında kullanılan şifre kırma makinelerine kadar indirgemek gerekir. Transistorun icadıyla başlayan bu süreç bilgisayarların boyutlarının giderek küçülmesi 0-1 ikili sayı sistemi ve delikli kartlarla çalışan ilk bilgisayarların hammaddesi silis- kum olan “chip-yonga” icadıyla masaüstüne ve hatta dizüstünden ceplerimize sığması  ( tablet bilgisayar) mümkün hale gelmiştir.

Bilgisayarların bu evrimi sayesinde:

- Gerek kamu ve gerekse özel kesimde kocaman şirketlerin ve manuel olarak yürütülmesi imkansız çok geniş çaplı işlerin idaresi mümkün hale gelmiştir. Bu durum ekonominin büyük çapta genişlemesini sağlamıştır.

-  Daha önce çok sayıda uzman ve işçi kadrosu ile çalıştırılan sanayi tesislerinin bilgisayarlaşma sayesinde asgari bir insan kaynağı ile yürütülmesi sağlanmıştır. Bu da önemli ölçüde maliyet avantajı getirmiştir.

- Bilgi işlem teknolojileri her şeyden önce otomasyonu getirmiş ve bu sayede asgari personel kullanarak çok daha hızlı bir mal ve hizmet üretilmeye başlanmıştır.

- Bilgisayarlarla kontrol edilen otomat makineler ve robotların başta otomobil fabrikaları olmak üzere geniş ölçüde kullanım alanı bulmasıyla birlikte üretim büyük ölçüde artmış, kalite ve maliyetlerde önemli iyileşmeler sağlanmıştır.

- Televizyonun yaygınlaşması ve internetin devreye girmesiyle hedef kitlerle ulaşım son derece kolaylaşmış, tanıtım ve reklam avantajı oluşmasıyla pazar payının büyümesi mümkün hale gelmiştir.

- E Devlet uygulamaları ve maliyede hızlı bilgisayarlaşma devlet birimlerinin etkinliğini son derecede arttırmış, vergi toplanması ve kamu harcamalarının takibinde büyük kolaylıklar getirmiştir.

-Üçüncü Sanayi Devrimi’nin en önemli dinamiklerinden biri de iletişimde yaşanan hızlı değişmelerdir. Bu dönemde sabit telefon, telex, telefaks gibi iletişim araçlarının muazzam ölçüde yaygınlaşması yanında iletişim kavramını temelden değiştiren (radikal inovasyon) iki gelişme vukubulmuştur: Mobil telefon ve internet..Aslında Dördüncü Sanayi Devrimi’ni (Endüstri 4.0) başlatacak dinamiklerden olan bu gelişmeler özellikle hizmetler sektörüne çok büyük katkılar sağlamıştır.

Mobil telefonun yaygınlaşmasından en çok yararlanan meslek meslek gruplarından biri de avukatlardı. Mobil iletişim devriminden önce müvekkilleri, iş arkadaşları ve hukuk bürokrasisiyle görüşebilmek için sabit telefon veya faks kullanmak zorunda olan ve bu yüzden de iletişim için geniş bir zaman ayırmak zorunda olan avukatlar, mobil telefon sayesinde büyük bir zaman ve mekan avantajı elde etmişlerdi. Hatta bu yüzden telefon bakmak için ofislerinde istihdam ettikleri sekreterleri işten çıkarmışlardı.

Zamanla tele konferans, mobil internet ve Whatapps sayesinde belge gönderimi de yapabilmeleri avukatların mesleki yeteneklerini katlamıştı.

Aslında yalnız avukatlar değil, ekonominin her alanında kullanıma giren mobil telefon ve internetin ölçülemeyen katkısı bizce inanılmazdır. Yani bu hizmetlerin çarpan etkisini ölçmek mümkün olamazsa bile bir ölçüde eskiyle yapılan bir kıyaslama büyük ölçüde fikir verecektir.

- Üçüncü Sanayi Devrimi’nin en önemli motiflerinden bir diğeri de ulaşım araçlarında yaşanan hız patlamasıdır. Bu sayede yük ve yolcu taşımacılığında büyük çapta zaman ve mekan avantajları elde edilmiş, pazarların olağanüstü bir ölçüde büyümesi sağlanmıştır. Mesela havayolu taşımacılığı önceki dönemle kıyaslanamayacak kadar genişlemiş ve hızlanmıştır.

Bu gelişme Boeing ve Airbus firmalarının yaptığı büyük gövdeli uçaklar vasıtasıyla mümkün olmuştur. Aynı şekilde jet motorlu dev nakliye uçaklarıyla (Antonov vb.) tonlarca yükü taşımak hayalden gerçeğe dönüşmüştür.

Bunun yanında yeni yapılan otoyollar ve hızlı tren hatları sayesinde karayolu taşımacılığında da büyük hız artışları sağlanmıştır. Denizlerde kayda değer bir hız artışı yaşanmamakla beraber son derece gelişmiş şilepler, konteyner tipi taşımacılık ve büyük kapasiteli modern limanların inşa edilmesiyle devasa ölçülerde yük taşımacılığı yapılmaya başlanmıştır.

-Üçüncü Sanayi Devrimi’nin karakteristik gelişmelerinden biri de enerji sektöründe yaşanmıştır. Bu dönemde kömür ve petrol gibi fosil kökenli enerji kaynakları yanında yine bir fosil kaynak olan doğal gaz büyük ölçüde kullanıma girmiş, Rusya, S.Arabistan ve İran gibi büyük doğalgaz üreticilerinden Avrupa’ya denizleri ve hatta kıtaları aşan boru hatları döşenmiştir.

Bu dönemde geliştirilen nükleer enerji; gelişmiş ülkelerde peş peşe yapılan nükleer santrallerle devreye girmiştir. Fransa ve Japonya gibi ülkeler enerji ihtiyaçlarının büyük bölümünü nükleerden karşılamaya başlamışlardır. Ancak Ukrayna-Çernobil ve Japonya-Fukuşima nükleer faciaları bu enerji türünün yoğun bir biçimde sorgulanmasına neden olmuştur.

Öte yandan güneş ve rüzgar gibi yenilenebilir ve temiz enerji kaynaklarına büyük yatırımlar yapılmış, gerek teknolojisinde ve gerekse megawatlarla ifade edilen kurulu kapasitelerde büyük artışlar meydana gelmiştir.

Üçüncü Sanayi Devrimi’nin emek gücüne etkisi ikinciden çok daha büyük ve geniş kapsamlı olmuştur. Yukarıda da değinildiği gibi bilişim teknolojilerinin mal ve hizmet üretim sürecine katılması ve robotların da kullanıldığı otomasyon nedeniyle emek talebinde önemli ölçüde düşüş meydana gelmiştir. Emek yoğun çalışan işçi ve memurlarını işten çıkarmayı düşünmeyen kamu sektöründe bile büyük ölçüde düşen emek talebi özel sektörde daha dramatik bir biçimde kendini göstermiştir. Özel kurumlar eskiye göre daha az işgücü istihdam etmelerine ilave olarak, kaliteli ve vasıflı iş gücü talep eder olmuşlardır.

Bu durum işçi ücretlerine de yansımış, niteliksiz iş gücü genelde asgari ücret seviyesinde bir gelir elde ederken, belli vasıfları olan emek sahipleri önemli ölçüde yüksek ücretler alabilmişlerdir. Bu dönemde hızla yükselen bir trend de hayal gücü geniş, inovatif düşünebilen emek sahiplerinin avantajlı duruma geçişidir. Sanayi 4.0’a gidişde en çok etkili olacak gelişme de budur. 

 
Toplam blog
: 343
: 446
Kayıt tarihi
: 19.02.11
 
 

Marmara Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi mezunuyum. Teknoloji Yönetimi dalında mast..