İnebolu Evleri'ni tanıyalım

Muhakkak gidip görmeniz gerekir. Eğer görmediyseniz, büyük bir kayıp sayılır.  Şimdi Ankara’nın Saman pazarı ve Hamam Önü Semtlerindeki evler de restore edilerek, İnebolu evlerine benzetilmiş. Çok güzel olmuş. İnebolu, Karadeniz bölgesinin geleneksel kentsel biçimlenişini yansıtan tipik bir yerleşim yeridir. Yerleşim merkezinden yamaçlara doğru gidildikçe, Karadeniz’in kıyı şeridinde yer alan yerleşmelerin dağınık ve yeşille bütünleşen yapısına varılır. Yamaçlarda yapılar yeşille iç içe, doğaya uygun ve birbirinden uzakta yapılmışlardır. Yapılar doğa ile tam bir bütünlük oluşturmuşlardır. Kent merkezinde 1885 yangınından sonra ızgara planlı çarşı ve bunun hemen çevresinde başlayıp, topografyaya göre biçimlenen eski yapılar kenti oluşturur.  Osmanlı kenti özelliklerini günümüze kadar önemli ölçüde koruyabilmiştir. Kent bütününde anıtsal yapıların, sivil mimarlık örnekleri ve geleneksel malzeme ile döşeli sokaklar, meydanlar, çeşmeler, ağaçlar gibi Anadolu kent dokusunun özelliğini yansıtan öğelerden oluşur. Evler sokak üzerinde ve/veya bahçe içinde yer almaktadır. Evler yerleşim konumlarına göre 4 grupta görülür: Bazı evler,   tamamıyla bahçe içinde olup, bahçe duvarları sokak elemanları olarak kullanılmıştır. Ev sokağa doğrudan cephelendirilmiş yapının üç cephesi bahçe içinde konumlandırılmıştır.  Ev yanlardan bitişik nizamlı olup giriş direkt binadan bahçeye verilmiş, sadece arka cephe içinde yer almıştır. Ev yanlardan bitişik nizamlı olup bahçesizdir. Bu tip yapılara genelde merkezde çarşı içerisinde rastlanmaktadır. İnebolu evlerinin kendine özgü bir mimari tarzı bulunmaktadır. Üst katlar ahşap malzeme ile yapılmış olup, zemin katları ve yapı temeli taştan yapılmıştır. Bu rutubetin önlenmesi amacını gütmektedir. Üst katlar ise ahşap çatı arası kerpiç veya tuğla dolgu, bazen ahşap dolgudur. Özellikle çarşı içinde yer,yer tamamıyla taş yapılara da rastlanır. Yapılar beşik kırma çatılı olup bölgede bolca bulunan doğal bir malzeme olan “Marla”, çatı örtüsü olarak kullanılmaktadır. Çok az örnekte Alaturka kiremit kullanılmış olup onarım geçirmiş olanlar da ise Marsilya ve Alaturka kiremit ile birlikte Marla kaplama da kullanılmıştır. Evlerin cepheleri yatayına kaplamalı, çoğu zaman Aşı boyalı ve ahşap kaplamalı ve bazen de bağdadı sıvalıdır. Üst katlarda yüzeyler profili konsollorla desteklenen cumbalar, çıkmalarla hareketlendirilmiştir. Bu çıkma veya cumbalar ise çatıda genellikle üçgen alınlıkla son bulmaktadır. Yapılarda hemen, hemen her katta sofadan dağılan odalar mutfak ve banyo olarak kullanılan dolaplar vardır. Genelde evler bir orta sofanın iki yanında dizilmiş odalardan oluşan iç sofalı plan tipindedir. Merdivenler genellikle oda içinde olup, katlar arası düşey dolaşımı sağlarlar. Merdivenler ve korkulukları ahşaptır. Merdiven boşluğunda nişler bulunmaktadır. Bir sofa etrafında sıralanan odalar kimi zaman açık, kimi zaman kapalı ve dikdörtgen planlı çıkmalarla sokağa yönlendirilmiştir. Döşemelerde ahşap olup tavanların bazıları ahşap süslemeli ve odaların çoğunda yaşmaklı ocak ve dolaplar bulunmaktadır. İnebolu evlerinde odalarda yer alan ocaklar mala kari işlemeli, yaşmaklı ocaklardır. Ocakların duvarlar içindeki nişleri muntazam tuğla bazen de kerpiç ile örtülüdür. Ocakların odalara bakan yüzleri alçı ile yapılmış olup davlumbazları yarım piramit veya yarım kubbe biçimindedir. Ocakların iki yanında da ahşap dolaplar vardır. Bunlar “Gusülhane” veya “Terece” dir. İnebolu Arnavut kaldırımlı dar sokakları, sokağa çıkma veya cumbalarla açılan geleneksel konut mimarisi ile tarihi kentsel karakterini günümüze kadar korumuş sayılı örneklerdendir. Bütün bu örnekleri ve eşine az rastlanır doğası ile İnebolu gelecek kuşaklara aktarılması gereken doğal ve kültürel bir mirastır. Bu evleri yaşatalım, değerini bilelim.

NAHİDE ÇELEBİ