Internet’ te doğru adresleme yapmayı bilmiyoruz

Orhan Veli’den bir şiirle başlıyorum istediklerimi anlatmaya:

SOL ELİM

Sarhoş oldum da / Seni hatırladım yine; / Sol elim, / Acemi elim, / Zavallı elim!

Orhan Veli Kanık “Bütün Şiirleri” Adam Yayınları 1. Basım sayfa 43.

Bu şiirin nereden alındığı bilgisini hem kaynak göstermek için yazdım hem de orijinalini görmek isteyen için bilgi olarak... Bu şiir, kitabın Adam Yayınlarındaki 1. basımında hep aynı sayfadır. Sonraki basımlarında da değiştiğini sanmıyorum.

Bu referansı bir Internet sayfası için yapmış olsaydım, bu kadar kesin konuşabilir miydim? Konuşamazdım, çünkü o adresin ne kadar süre sabit kalacağını bilemezdim.

Internet'te nasıl adresleme yapılıyor, hangisi doğru hangisi yanlış, örneklerle anlatacağım.

Örnek 1: Milliyet Gazetesi 1996 yılından bir sayfa

http://www.milliyet.com.tr/1996/12/13/internet.html adresinde 1996 yılında Milliyet Internet Gazetesi yayına başlayınca yazdığım e-posta bulunuyor. O adres o zaman belki biraz farklı olabilirdi ama uzun yıllardır bu formatta ve 20 yıl sonra da aynı olacağına inanıyorum. Ben bu adresi Ekim ayında bir yazımda kullandım. http://blog.milliyet.com.tr/Blog.aspx?BlogNo=10025 adresindeki yazıdan 1996 gazetesinin linkine ne zaman tıklansa doğru adrese gitmesini isterim. Milliyet’in formatı olması gerektiği gibi. Web yazılımları değiştiğinde adres formatının hiç değişmemesi için şimdiye kadar gösterdiği kararlılığı sürdürmesi gerekiyor.

Örnek 2: Sabah Gazetesinde yeni bir haber

Dilara ile ilgili haberi Çarşamba akşamı yalnızca Sabah Gazetesinde http://www.sabah.com.tr/gnd95.html adresinde bulmuştum. 28-2-2007 tarihinde bu web adresinde “Yedi yıllık ömür çukurda bitti” başlıklı bu haber vardı. Bugün (2-3-2007 tarihinde) aynı adrese tıkladığımda “Evren hakkında inceleme” başlıklı bir haber var. Yarın başka bir güncel haber olacak. İşte bu yanlış adreslemeye bir örnek. Çarşamba günü yazdığım yazıda bu adresi kullanmadım, çünkü ertesi gün başka bir haber olacağını biliyordum. Çarşamba Google Sabah sayfasını tararsa bu adresteki haberi indeksliyor ve siz o adrese tıkladığınızda bambaşka birşey çıkıyor. Sabah Gazetesi bu önemli hatasını yıllardır görmemekte direniyor.

Örnek 3: Kültür Bakanlığı sayfalarında bir adres

http://blog.milliyet.com.tr/Blog.aspx?BlogNo=25914 adresindeki yazımda bir dipnot: “Kültür ve Turizm Bakanlığı web sitesinde sayfa adreslemesi referans olarak sunulması olanaksız şekilde yapıldığı için adresi veremiyorum. Google'da yazarın adını arayarak bu yazıya ulaşabilirsiniz.”

“Zeynep Kerman” adını Google’da arayıp o sayfayı yeniden buldum ve o yazıda neden adresi vermediğimi adresi görünce anlayacaksınız:
http://www.kultur.gov.tr/TR/BelgeGoster.aspx?F6E10F8892433CFF670AAAC19264C5A8D25543C3EA267660
Herkese açık bir web sayfasındaki dokümanı adreslemek için bu yönlendirmeyi kullanan kişinin web bilgisinin sorgulanması gerekir.

Görüldüğü gibi Kültür Bakanlığı sayfaları da adresleme konusunda çok kötü bir örnek.

Örnek 4: Kırık linkler

Web sayfalarında asıl önemli sorun kırık linklerdir. Sık sık değişen adres formatları nedeniyle, bir zamanlar link verdiğimiz adreslerdeki dosyalar silindiği için tıkladığımızda ya hata mesajı gelir ya da server’ın bir sayfasına yönlendiriliriz.

Ne yapılmalı:

1- Adres formatlarımızı başta en iyi şekilde yapmayız. Milliyet’in son haberler için kullandığı format: http://www.milliyet.com.tr/2007/03/02/son/sontur41.asp alan adı/yıl/ay/gün/son/dosya adı... Bu adresleme tarih ilgisi içerdiği için çok kullanışlı ve yıllar sonra da geçerli olacak bir format...
2- Çok karmaşık, anlaşılması zor adresleme yapılmamalıdır.
3- Dosya zorunlu olarak başka bir adrese taşınmışsa bu sayfada yeni sayfanın adresine link veya otomatik yönlendirme olmalıdır.
4- Kötü örnekler ne kadar erken düzeltilirse yitirilen doküman o kadar az olur.

Sonuç:

WWW bilgilerin toplandığı, kolay erişilebilir bir ağdır. Bu ağ üzerinde bir kez bulduğumuz bilgiyi başka zaman aradığımızda da aynı yerde bulmamız gerekir. Internet’in bir göçebe bilgi ağı olmasını istemiyorsak dokümanımızın adresine sahip çıkmalıyız.