İran İslam'ı kendince yorumlamıştır

Geçen gün yazdığım bir yazıda 'Türklerin İslam'ı İranlılardan öğrendiğini, İranlılar da Şii olduğu için, Türklerin benimsediği İslam'da da Şii'liğin etkisi olabileceğini' iddia etmiştim.

 

İtirazlar aldım, İran'daki Şiiliğin Şah İsmail zamanında yayıldığına dair. Doğru olabilir, yanılmış olabilirim.

 

Ama bir şeyi iddia ediyorum: İranlılar İslam'ı kendince yorumlamıştır. Türklerin benimsediği İslam da, İranlıların yorumladığı İslam'dır.

 

Halife Ömer dönemindeki Kadisiye ve Nihavent savaşları sonucu İran feth edilmiş, İran'daki Sasani İmparatorluğu yıkılmış ve İran'da İslam yayılmaya başlamıştır.

 

Fetih çok kanlı olmuştur. On binlerce İranlı katledilmiştir. İslamiyet dayatılmış, korkuyla benimsetilmiştir.

 

İranlı bir köle, namazdayken Halife Ömer'i öldürerek kendince intikam almıştır.

 

İranlıların çoğu İslam'ı kendince yorumlamıştır. Arap kültürünü pek benimsememiş, İslam'ın temel ögelerini kabul etmiştir. Kabul ettiği çoğu temel ögeye bile, eski inançlarındaki isimleri vermiştir. Misal, İslamın şartı bir ritüel olan Namazın ismi Farsça'dır, Arapça'da ise Namaz Salât demektir. Namazın adı, Zerdüştlerin namaza benzeyen ritüellerinden gelmektedir. Misal, oruç gibi, peygamber gibi çoğu dini adlandırma Farsçadır. Bunların Arapça'daki adı ise Sağun'dur, Nebi'dir.

 

9. ve 13. yüzyıl arası yüzyıllar İslam'ın altın çağıdır. İslam dünyasından çıkan önemli bilgin ve filozoflar bu 400 yılda çıkmıştır. İşin garibine bakın ki, altın çağı yaşatan isimlerin çoğunun, Hicaz'ın güneyiyle, yani Arabistan yarım adasıyla neredeyse hiç alakası yoktur. Çoğu Mezopotamya, İran, Maveraünnehir ve Endülüs dolaylarından çıkmıştır, yani kültürlerin, medeniyetlerin birbirine karıştığı ortamlardan...

 

İslam'ın sünni kaidelerini kabul etmiştir İranlılar, ama bu Arap kültürünü de benimsemek gibi bir boyuta çıkmamıştır asla. 15-16. yüzyıl itibariyle sünni benimseyişlerden de uzaklaşılmıştır.

 

İslam'ı kabul etse de, Arap kültüründen hep uzak kalmış Türk toplumu, 16. yüzyıldan sonra Araplaşmaya başlamıştır.

 

Bâbek'ler, Hasan Sabbah'lar, Hayyam'lar kimin torunuydu? 13. yüzyıl güneşi Rumi, eserlerini yazarken kimin dilini seçti?

 

-Mustafa Yıldırım - 22.10.2016