Mlliyet Milliyet Blog Milliyet Blog
 
Facebook Connect
Blog Kategorileri
 

16 Aralık '21

 
Kategori
Kültür - Sanat
 

Irmağı okurken

Irmağı okurken kendini görmek
 
Gazanfer ERYÜKSEL
 
 I
Yazının harf/düş dolaşımını yazmış Gazi Tuğrul Irmak Kitabı’nda. 
Su ile us arasında bir yolculuk bu. “Yola çıktım, yolculuğuna onun” (Sf. 4)
 
 II
“İnsanlar ırmaklara benzer. Su her tarafta sudur. Özellikleri aktığı yere ve zamana göre değişir. Bazen genişler bazen daralır. Bazen parlak bazen bulanık olur. Bazen ılık bazen soğuktur. Her insan üzerinde insanlara özgü bütün niteliklerin tohumlarını taşır” Lev Nikolayeviç Tolstoy 
 
 III
Suyun da bir aklı vardır şüphesiz, bir fikri.
“İnsan zihnini fiili olarak kuran ilk öğe, fiilen var olan tekil bir şeyin fikrinden başkası değildir.” Baruch Spinoza (Ethica, 2. Bölüm, II Önerme)
 
 IV
Zerrede kâinatı okur misal yazmış ırmağı Gazi Tuğrul Ertuğrul. Akışı, çabayı, hâlden hâle geçişini vaktin döne dolaşa. Gittiği ve gitmediği ırmakları, “kıyısını ardında sürüklenen su köklerini” … “Bir gösterge olarak ırmağa baktığında; zihnimde mayalanan anlamları, sözcüklerin gösteren yanıyla aktarmaya çalıştım.” (Sf. 27)
 
 V
Görünenin kaç fazlasıydı şeyler / Irmağın yatağına uzanıp hatırlamak / kendini dahi yazarak hatırlatmak okura… 
Her metnin bir kurgusu vardır, her kurgu da bir ritimle yürür. “Anlatıyı, hem şiirin o ses rejimlerinden koparmak hem de sözcüğün sesinin yaratacağı ritmin, ırmağın sesine karışmasını ortadan kaldırmak için ritmik bir biçimde kurgulamaktan kaçındım. Bunu yapıyor olmak, tahmin ettiğimden daha zor oldu.” (Sf. 28-29)
 
Metne yabancılaşmak için onu unutup okumak gerekir. Ya da ben fakir öyle yapmayı seviyorum. Şiiri demlemek dediği şairlerin. 
 
 VI
Yolda olan yol olandır hem de… 
Dağın doruklarından çıkıp da iner yazıya. Bu bizim gördüğümüzdür aslında. Onu dağa çıkaran görünende görünmeyen hâlidir. Suyun saklı tarihi sanki. 
 
İşte tam da burada yeraltı ırmakları hatırlanmalıdır. Saklı tarih dememiz ol sebeptendir. 
 
VII
Hem yol hem de yolculuk olan doğada, kâinatta elbet, bilgelik dendi mi ırmağı okuyup yazmamak akla ziyan bir durumdur. “Varmak için var olandır, ırmak”. (Sf. 39)
 
“Irmak bir sonuç, bir bilgelik olmuştur insan için” der Ertuğrul, “Kendi bedenini, yaşamını duyumsamıştır insan, ırmağın macerasında.” (Sf. 42)
“Suyun bir amacı yoktur, ama ırmağın amacı tektir; akmak ve erişmek denizlerin çalkantısına.” (Sf. 43)
… “… dünyanın kendini göğe göstermesidir ırmak.” (Sf. 48)
 
 VIII
Irmak Kitabı adlı anlatıda ikinci bölümde ırmağın arkeolojisinde bir yolculuğa çıkarız. Taşlara anlam katan, bir ozanın sesi vardır Troia’nın rüzgârında. O ozan ise 16. 000 dizeyle dünya edebiyatının derin kökü Homeros’tur şüphesiz. 
Arkeolojik kazı alanı ise İda’nın (Kaz dağları) kaynaklık ettiği Skamandros ırmağıdır. İlyada destanında söz konusu ırmağın M. Ö. 1300’lü yıllardaki yolculuğu izleriz. 
 
“Skamandros ırmağı, o günlerde liman şehri olan Troya’nın, başlangıçta bir iç deniz, sonrasında, ilerleyen çağlar boyunca da çok verimli bir ova olmasına sebep olmuştur.” Bir diğer deyişle “M.Ö. 6000 yıllarında iç deniz olan Skamandros, bin yıllar içerisinde ırmağın alüvyonlarıyla dolarak bugünkü Troia ovasını oluşturmuştur.” (Sf. 63)
 
Roma döneminin en önemli liman kenti olan Efes’in M. S. 4. yüzyılda Küçük Menderes ve Marnas çayından gelen alüvyonlarla dolması nedeniyle denizden uzaklaştığını hatırladım bu satırları okurken. 
 
Irmak Kitap adlı anlatı, doğanın bir parçası olduğunu unutan çağımız insanına doğanın bilgesi ırmak üzerinden kâinatla yüzleştiriyor okurunu. 
 
İnsanın kendini okurken doğayı öğrenmesi, doğayı okurken de kâinatın bir parçası olduğunu anlaması değilse nedir yaşam yolculuğumuz? 
“Anlamak sevmenin başlangıcıdır” der Spinoza. 
 
Meraklısı için ek: Irmak Kitabı / İmgeden Kavrama Felsefesine, Gazi Tuğrul Ertuğrul, Akademim Yayınları, 2021, Çanakkale. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Toplam blog
: 227
: 584
Kayıt tarihi
: 16.12.15
 
 

1952 Yılında İstanbul'da doğdu. Pertevniyal Lisesi'ni ve İstanbul İktisadi ve Ticari İlimler Akad..