İrtica ve demokrasi

"Kavram", bir nesnenin ya da soyut şeylerin akıldaki tasarımı; "anlam" ise bir sözcük, bir davrenış ya da olgudan anlaşılan şey; bunların anımsattığı düşünce şeklinde tanımlanabilir. Özellikle soyut sözcüklerde, kavramın akıldaki tasarımı ve anlamının anımsattığı düşünce daha da genişlemekte ve karmaşık bir duruma gelmektedir.

"İrtica" sözcüğü de ülkemizde günlük yaşamda, üzerinde fazla düşünmeden sıkça kullanılan soyut sözcüklerden biridir. Bu nedenle, kişiden kişiye, kullanıldığı yer ve zamana göre farklı şekillerde algılanabilmekte ya da yorumlanabilmektedir. (Merak ediyorum; İran'da ya da Arabistan'da "irtica" sözcüğü hangi anlamda kullanılıyor?).

Örneğin Osmanlı Dönemi'nde "irtica", yeniliklere karşı bir tavır olarak algılanırken; Cumhuriyet Dönemi'nde, Cumhuriyete ve laikliğe bir tepki olarak anlamlandırılmıştır. Öte yandan, bir "ilerici" için "irtica", çok şey ifade ederken, gerçek bir "gerici" için anlamsız bir sözcük gibi algılanabilir. (Nitekim, Osmanlı Dönemi'nde, 31 Mart-(13 Nisan) gerici ayaklanmasının planlayıcılarından Derviş Vahdeti; Cumhuriyet Dönemi'nde Kubilay'ı şehit eden yobazlar ve 12 Eylül öncesinde ortaya çıkan Aczmendiler, kendilerini "gerici-mürteci" olarak görmemişlerdir.)

Demokrasinin kurum, kural ve ilkelerinin tam olarak uygulandığı ülkelerde "irtica", söz konusu bile olmaz. (Bugün Avrupa'da, sostokültürel alanda "irtica" sözcüğünün çok fazla kullanıldığını sanmıyorum). Çünkü bu gibi ülkelerde,
insanın istediği yaşam tarzını seçmesi ve ona göre yaşaması (kılık-kıyafet dahil) demokrasinin koruması altındadır.

Ancak, halkın bir grubunun seçtiği yaşam tarzının ve bu yaşam tarzına uygun kılık kıyafetin (daha ileri bir aşamada) siyasal bir simge haline getirilerek halkın diğer kesimlerine zorla aktarılmak istenmesi (şu anda böyle bir zorlama yok; ama bir özendirme söz konusudur) ve bu yaşam tarzının dinsel bir devlet düzeninin gereği olduğunun savunulması demokrasinin dışına çıkan bir gelişmedir. Bu, "irtica" olarak adlandırılır ve alınan önlemler de demokrasinin ilkeleri arasında yer bulur. Demokrasi hoşgörülüdür ama, kendi kuralları ile kendisinin ortadan kaldırılmasına da izin vermez.


cdenizkent