İş Kanunu günün koşullarına göre revize edilmelidir...

 

Küreselleşme ile birlikte bilgi çok hızlı bir şekilde yayıldı. Dünyanın en ücra köşesindeki bir en iyi uygulama (best practice) dünyaya çabucak yayılıyor. İşte alın son haber Apple örneği. Macintosh, iPod, iPhone, iPad gibi ürünlerle dünyada çığır açan Apple firması, Çinde ürettirdiği ürünler için Çindeki fabrikasındaki kötü çalışma koşullarını kabul etmek zorunda kaldı.

 

Çağdaş dünya, çalışma yaşamında temel insan haklarına büyük saygı duyuyor ve özenli denetlemelerle çalışanların emniyetini ve sağlığı sürekli gözetiyor.

 

Bugün iş yaşamında yabancı şirketler tarafından yapılan sosyal uygunluk denetimlerinde sorulan soruların çoğu maalesef bizim iş mevzuatımızda açıkça bulunmuyor. Ya da bulunuyorsa da ifadeler çok muğlak ifadeler.

 

Örneğin çok çağdaş bir kavram olan "mobbing - işyerinde psikolojik taciz" işyerlerinde çalışanlara psikolojik şiddet uygulama, sistematik baskı uygulama, kuşatma, taciz etme, rahatsız etme veya sıkıntı verme anlamına geliyor. Bu konu iş yaşamını çok tehtid ediyor. Şirketlerin enerjisini tüketiyor ancak bu konuya ait bizim iş kanununda herhangi bir madde bulunmuyor. İş Kanununun 77. maddesinde geçen "işverenin işçi sağlığı ve iş güvenliğini sağlama yükümlülüğü", psikolojik tacizi de önleme yükümlülüğü getirir diye bir akıl yürütme yapılıyor. Oysaki kanunda açıkça yazmadıkça insanlar bunu pek fazla dikkate almıyorlar. Kimbilir bu kavram nedeniyle ülkemizde ne kadar çok insan işini kaybetmek zorunda kalmıştır, kimbilir ne kadar çok işletme ne kadar büyük ekonomik kayıplara uğramıştır. Bence artık insan haklarına dayalı çağdaş kavramların iş kanunda açıkça yazılması gerekiyor.

 

Örneğin çocuk işçiliği, zorla çalıştırma yasağı, ayrımcılık, kötü muamele, kötü davranış, cinsel taciz, mobing-psikolojik taciz, baskı, şidddet, tehdit, bağırma çağırma, sözlü istismar, işçilere saygılı ve dürüst muamele edilmesi, onura saygı, hamile bayanların işten çıkarılamaması, fiziksel ceza verilememesi, zorla alıkonulamama, göçmen işçilere eşit muamele edilmesi, çalışanlara öneri sunma ve şikayet etme imkanı verimesi, çalışanlara birlik kurma özgürlüğü konusunda baskı yapılmaması, rüşvetin önlenmesi için her zaman etik davranma, çevre koruma gibi daha nice kavram iş kanunumuza girmelidir.

 

İşyerlerimiz; şeffaflık, dürüstlük, güvenilirlilik, sahiplenme, sorumluluk gibi ilkeleri benimsediklerini işyerleri denetimlerinde gösterebilmelidir.

 

 

***

 

4857 Sayılı İş Kanunu - 22.05.2003 

 

...

İşverenlerin ve işçilerin yükümlülükleri

 

Madde 77 - İşverenler işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması için gerekli her türlü önlemi almak, araç ve gereçleri noksansız bulundurmak, işçiler de iş sağlığı ve güvenliği konusunda alınan her türlü önleme uymakla yükümlüdürler.

 

İşverenler işyerinde alınan iş sağlığı ve güvenliği önlemlerine uyulup uyulmadığını denetlemek, işçileri karşı karşıya bulundukları mesleki riskler, alınması gerekli tedbirler, yasal hak ve sorumlulukları konusunda bilgilendirmek ve gerekli iş sağlığı ve güvenliği eğitimini vermek zorundadırlar. Yapılacak eğitimin usul ve esasları Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir.

 

İşverenler işyerlerinde meydana gelen iş kazasını ve tespit edilecek meslek hastalığını en geç iki iş günü içinde yazı ile ilgili bölge müdürlüğüne bildirmek zorundadırlar.

 

Bu bölümde ve iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin tüzük ve yönetmeliklerde yer alan hükümler işyerindeki çıraklara ve stajyerlere de uygulanır.

 

***

 

Çin'deki çalışma koşullarına ilişkin fabrika raporu Apple'ı vurdu

 

Bağımsız bir araştırma, Apple'ın iPhone ve iPad ürünlerini Çin'de üreten fabrikalarda çalışma koşullarına ilişkin "önemli sorunlar" tespit etti.

 

Apple, ABD Adil Emek Derneği (FLA)'ne başvurarak kendisi için üretimde bulunan Foxconn adlı şirketin çalışma koşullarına dair bir inceleme yapmasını istedi.

 

Daha önce Foxconn'da uzun çalışma saatleri ve işyeri güvenlik koşullarında yetersizlik haber konusu olmuştu.

 

FLA çalışma saatlerinin azaltılması, ücretlerin korunması ve çalışanların temsiliyet olanaklarının geliştirilmesini güvenceye alan anlaşmalara varıldığını duyurdu.

 

Apple FLA raporlarındaki önerileri "bütünüyle kabul ettiğini" açıkladı.

 

Apple, "imalat şirketlerinde çıtanın yükseltilmesi ve yaşam koşullarının iyileştirilmesine yönelik FLA hedeflerini paylaşıyoruz" dedi.

 

Kötü çalışma koşullarına ilişkin bulgular Apple CEO'su Tim Cook'un Foxconn'u ziyareti sırasında ortaya çıkmıştı.

 

Cook, Çarşamba günü 120 bin işçinin çalıştığı Zhengzhou Teknoloji Parkı'nı gezmişti.

 

Geçen yıl Foxconn'daki intiharlar zinciri buraya bağlı fabrikalardaki çalışma koşullarına dikkatleri yöneltmişti.

 

Geçen ay şirket, fabrikalarındaki çalışma koşullarını inceletmek üzere FLA'ya bağlı bağımsız müfettişler atayacağını ilan etmişti.

 

Yasal sınırlar

 

Bu, bir Amerikan şirketinin yurtdışındaki işleyişini konu alan en geniş kapsamlı incelemelerden biri oldu.

 

Elde edilen bulgular işçilerin haftada 60 saatten fazla çalıştığını ve düzenlemelere aykırı bir şekilde bazen hiç ara vermeden haftanın yedi günü çalıştıklarını ortaya koymuştu.

 

Ücretsiz fazla mesai ile işyerinde sağlık ve güvenlik önlemlerinde eksikler diğer sorunlar arasında bulunuyor.

 

Foxconn'un üç fabrikasında ortalama aylık ücret 360 dolar ile 455 dolar arasında değişiyor.

 

Yakın geçmişte Foxconn ücretlerde yüzde 25'e varan bir artışa gitti.

 

FLA, Foxconn'un çalışma saatleri konusunda Temmuz 2013'e kadar derneğin standartlarına uyumu sağlayarak, Çin'de yasal haftalık çalışma sınırı olan 49 saat uygulamasına geçme konusunda anlaşmaya vardığını bildirdi.

 

Reuters'in bildirdiğine göre, şirket bu uygulamaları gerçekleştirmek için binlerce yeni işçi alacak.

 

Çin'de işyeri sorunlarının uzun bir geçmişi var

 

BBC'nin Washington'daki muhabiri Adam Brookes, ucuz ama gözde tüketim mallarının gelişmekte olan ülkelerde kötü koşullarda imal edilmesinin uzun zamandır devam eden bir sorun olduğunu, bu soruna yeni ve şeffaf bir yaklaşımı ifade ettiği için de FLA raporunun merakla beklendiğini bildirdi.

 

Ancak Brookes, FLA raporunda dikkat çeken bir unsurun, Foxconn işçilerinin gerçek bir sendikal temsiliyet hakkından yoksun olması olduğunu belirtiyor.

 

Çinli yetkililer sendikalara kuşkuyla yaklaşıyor ve bu durum bir süre daha böyle devam edeceğe benziyor.

 

Rapor yayınlanmadan önce sendikalar şirketin çalışma standartlarını geliştirme konusunda kuşkularını ifade etmişti.

 

Sendikalar ve tüketici gruplarından oluşan bir koalisyon olan SumOfUS.org, "rapor Apple'ın tıpkı beş yıl önce verdiği taahhütler kadar boş yeni vaatler içerecektir" diyordu.

 

Foxconn'un Apple, Microsoft, Hewlett-Packard ve diğer şirketler için üretimde bulunan Çin'deki fabrikalarında 1.2 milyon işçi çalışıyor.

 

 

BBC

 

***