İsimler, Gorod Mimarisi ve Yaşam Tarzı

Bazı şehir isimleri:
St. Petersburg (Aziz Peter kenti),
Katerinburg (Katerina kenti),
Novgorod (Yeni kent),
Kaliningrad (Kalinin kenti, eski Königsberg-Kralın Şehri-),
Leningrad (Lenin Kenti-St.Petersburg'un eski adı).

''Gorod'', Rusça şehir anlamına geliyor. ''Burg'' kelimesi de, her ne kadar Almanca kökenli olsa da Rus şehirlerinde kullanılmış. ''Grad'' kelimesi ''Gorod'' ile irtibatlı ve yine ''Şehir'' anlamına geliyor.

Kentlere verilen isimler, Rusya'nın yaşadığı tarih dönemeçlerini de işaret eder gibi...Sık sık değişmişken; kadın ve erkek isimleri pek değişiklik arz edememiş. Bizde pek iyi(!) bilinen Rus kadın ismi ''Nataşa'', 1700 lerde geçen romanlarında bile var ve gerçekten olağanüstü yaygın. Aslı Natalya (Doğa anlamına geliyormuş) olan bu isimden başka çok yaygın olan kadın adları Svetlana (Işık manalı bu ismin kısası Sveta...), Nadejda (Umut demek oluyor ve Nadya olarak kısalıyor) Larissa, Tanya, Anna, Tamara hep karşılaştığımız ve çok eskiden beri kullanılan kadın adları...Erkeklerde Jenya, Sergei, Andrei, Saşa, Vitali, İgor yüzyıllardır istikrarlı olarak çocuklara konan isimler. Bizdeki gibi on yıllık dönemlerde isim skalası değişmemiş. 60 yaşında da bir ''Andrei'' var, 18 yaşında da...''Nataşa''lar da öyle...

Şehir isimlerini ise değişen yönetimlere göre değiştirmekte bir beis görülmemiş, örneklerini verdiğim gibi...

Yaşam Tarzının isimlerle ne kadar ilişkisi var, gözlemek lazım, belki ayrı ve özel bir yazı konusu olabilir; Mimarinin ise kesin olarak bunu ortaya koyduğunu düşünüyorum.

Rusya'da görme fırsatı bulduğum beş kent birbirlerine çok uzak olmakla birlikte bazı ortak özelliklere sahiplerdi. Ayırd edici özelliği en fazla olanı ise Kaliningrad oldu. Sovyetler yönetimi ve genel olarak soğuk iklim coğrafyasında yaşamak da mimari oluşumlara farklı birtakım özellikler getirmiş: ''Vitrin'' kavramı mimaride hiç yer almazken, mesela ''vestiyer''genel bina girişlerinin olmazsa olmazlarından idi. Artık bu durum değişiyor pek tabii...Bol ''vitrin''li alışveriş merkezlerinin girişlerine ''vestiyer'' zaten gerekmiyor. Kaliningrad gibi küçük bir şehirde bile bildiğimiz modern tarzda pek çok alışveriş merkezini tarife hiç gerek yok, aynılarıyla biz burada da içli dışlıyız zaten. Ama biraz havalı bir lokantaya, bir konser salonuna, müze ya da galeriye gidildiğinde ''babuşka''ların görev yaptığı vestiyerlere üstlüğünüzü bırakmak zorundasınız. Çıkışta gönlünüzden kopanı ister verir, ister vermezsiniz. Onlar ciddiyetle işlerini yaparlar.

Sovyetler zamanında yapılmış olan, koca bir cadde boyunca devam eden, büyük konut bloklarında tek oda ya da en fazla iki odalı (salon kavramı yok) daireler yaşam alanları imiş. Artık bizim de bildiğimiz tarzda apartman ve villalar her yeri dolduruyor. Ama ilginç olanı o eski yaşamın anlattıkları, bana kalırsa... ''Komunalnaya'' dedikleri bir yerleşim türü var, hala da devam ediyor anlaşılan.(Komunistler!!) Bir apartmanda bir kaç ailenin birarada yaşadığı konutlara böyle deniyor. Banyo ve mutfakları ortak kullanılıyormuş.

Bir yerin mimarisini yaşam tarzına değinmeden anlatmak mümkün değil. Daha önce Mutfağı dahil Rusya izlenimlerimi aktarmaya çalışmıştım. Koskoca bir ülkeyi, ne tamamen tanımak ne de hakkıyla aktarmak harcım değil. Sadece gündelik gözlemlerime dayanarak bazı saptamalarda bulunuyorum. Bu da bir Türk gözüyle dışardan bakış oluyor tabii. Tuhaf gelenler de oluyor. Akıllıca bulduklarınız da... Bunlardan biri, bence mutfak dolaplarındaki bulaşık süzdürme raflarıydı, ki ikamet ettiğimiz değişik kentlerin evlerinin mutfağında şaşmaz bir şekilde bu düzenleme vardı. Tezgah üzerindeki kapaklı dolaplardan birinin içinde tel raflar ve bir de su toplama tepsisi var. Bulaşığı durulayıp, tel rafa kapatıyorsunuz, o alttaki tepsiye süzülüp kuruyor, gerektiğinde oradan alıp kullanabilirsiniz de...Pratik...! değil mi? Gerçi artık bulaşık makinası kullanılıyor, ama bu detaydan vazgeçilmiş de değil.

Banyo, mutfak, wc kapı kanatları da bizdekinin tersine, dışarı açılıyor... Ki bence doğrusu da bu. Sıkışık mekanlarda iyice sıkışıp kalmamak için, bizde de kapılar dışa doğru açılmalı…

Yadırgadığımız özellikler de oldu. Mesela banyo ve tuvalet detaylarında oldu. 15 yıl önce ilk gittiğimiz zamanlarda, işyerlerinin genel wc lerinde ara bölmeler bile olmazdı. Şimdi var artık!

Klozet şekli enteresandı, ki değişti, bildiğimiz şekle dönüştü.

Tasarruf gerekçesiydi sanırım : Uzun boyunlu bir tek musluk hem lavabo hem de küvete dönecek şekilde monte ediliyordu, bu da değişti, bizim bildiğimiz gibi yapılıyor artık.

Taharet musluğu ise Rusya'da bilinen ve kullanılan bir aparat değil hala...

Balkonlar konut yapılarında görsel unsur olarak kullanılıyor, bizdeki gibi hakkını vererek oturduklarını, sefasını sürdüklerini hiç görmedik. Son zamanlarda
camlı kapama yapmak bizdeki gibi orada da çok ''trendy''...

Rusya'daki inşaatçıların ''Merdiven özürlü'' oldukları da bir başka saptamamız oldu. Binalar eğer fabrikasyon yapım değilse basamak ve rıhtlar hiç birbirini tutmuyor, bu da tökezleyip düşmenize neden olabiliyor, ki benim başıma geldi bir kaç defa...En çok güldüğüm ise : Kamuya ait bir sağlık binasının üçüncü katına çıkıldığında ayar(!) o kadar kaçmıştı ki, merdiven sahanlığından koridora, basamağa boşverip, rampa yapmışlardı. Neyse! bunu da Rusların içkiyi çok
sevmelerine bağlayalım.

Şu anda ikamet etmekte olduğumuz Rus kenti, Kaliningrad. Konumuyla, insanlarıyla, yaşam tarzıyla ve elbette özellikle mimarisiyle diğer Rus kentlerinden oldukça farklı. İkinci Dünya Savaşı sonuna kadar Alman Şehri olduğu için ağırlıklı Alman Mimarisi hakimiyetinde...ve bu günümüze kadar da devam etmiş. Komünizmden sonraki dönemlerde modern yapılaşma olmuşsa da pek baskın çıkamamış. Diğer büyük kentlerde çok yoğun olan tipik Sovyet
yapılarına da az rastlanıyor. Ama Nazi'lerin komutanlık binası tam şehrin merkezinde...Bunu da Moskova'lı turistlerden öğrendik!

Ve de bu şehir diğer Rus kentlerinden çok daha ''domestik havalı'' bir yer: Evlerin pencerelerinde sıklıkla görülen dantelli tüller ve saksı çiçekleri diğer bölgelerde pek dikkati çekmez.

Burada ''çocuk'' da epeyce ''görünür'' halde... Rusya'nın doğum ortalamasını bu bölgenin yükselttiğine eminim. Ne St. Petersburg'da ne de Moskova'da çocuklar buradaki kadar yaşamın içerisinde... Kentin her köşesinde mevcut parklarda muhakkak geniş bölgeler çocuk oyun alanları olarak tanzim edilmiş ve genellikle dolu.

Ayrıca özellikle çocuk parklarında ''Trafik Simulasyon Alan''ları hemen dikkati çekiyor. Yaya-sürücü ilişkisi çocuk yaşta baskın bir şekilde işleniyor. Yaya geçidinde ayağınızı tretuvardan aşağı indirir indirmez trafik duruyor. Bu aynen Avrupa şehri örneği değil mi!
Ama Rusya bir ''Doğulu Ülke'' olduğunu bu alanda da ister istemez gösteriyor: Trafik kazası çok fazla…

İşte size kısaca Mimarisi üzerinden Kaliningrad'ın yaşam tarzı...