Mlliyet Milliyet Blog Milliyet Blog
 
Facebook Connect
Blog Kategorileri
 

24 Eylül '08

 
Kategori
Felsefe
 

İslam dininde felsefi düşünce akımları-4

İnsanoğlu, "varlığın ne olduğu " sorusuna cevap verecek güçte değil midir?


Bu blog, İslam dinindeki felsefi akımların dördüncüsü ve sonuncusu oluyor. Bu bloğun konusu olan "Eşarilik" mezhebi, yukarıdaki soruya olumsuz yanıt veriyor. Bu bloğun, daha iyi anlaşılması için zaman zaman önceki akımlara da atıfta bulunulacaktır.


EŞARİLİK :

Bu felsefi düşünce akımı, Allah ve sıfatları, fiilleri, Allah ve Peygamberlik, varlığın başlangıcı ve sonucunun ne olduğunu ve ne olacağını anlamaya çalışmanın, insanın akıl sınılarını aşan sorular olduğunu savunur.

Mesela CERN'de yapılması düşünülen deney, bu akım yanlıları tarafından kesinlikle reddedilecek bir çalışmadır. Oysaki burada yapılan çalışmalar, kainatın ne şekilde yaratıldığını ortaya çıkarmak değil, yaratlışın sonuçlarını anlamaya çalışmaktır. Bu da, insan aklının bir gereğidir.

Eşarilik akımına göre, bu gibi deney ve gözlem sınırlarını aşan sorunlar akıl ile çözümlenemez. Bu akıma göre, duyular gibi akıl da yanılabilir; bu tür sorunlar, ancak iman ile açıklanabilir. Bu nedenle de, inanç anlamına giren konularda, dinin bildirdiklerine inanıp, bununla yetinmek gerekir. Eşarilik akımı, bu yanı ile Cebriye akımına yaklaşır ve Mutezile akımının karşısında yer alır.

Eşarilik akımı, bu düşünüş tarzıyla, günümüz düşünce tarzlarından olan Agnostik(bilinemezlik) paralellik gösterir.
Bu düşünce tarzı da, insan zihninin mutlağı kavramasının olanaksızlığını ileri sürer; şeylerin öz doğası, kökeni ve geleceği konularında hiçbir bilgimiz olamayacağını savunur. Dolayısıyla da, Tanrı'nın ve ahiretin var olup olmadığının kesin şekilde söylemenin mümkün olmadığına inanılır.(1)

Eşarilik, aslında "ehl-i sünnet" ilkelerini sistemleştiren bir mezheptir. Bu ilkeleri bazılarına geçmeden önce, "ehl-i sünnet" konusunda bir açıklama yapmam gerekiyor.

"Ehl-i Sünnet", Evrenin yaratılışı, Allah'ın sıfatları, ölümden sonraki yaşam gibi metafizik konularda İslam inancına aykırı görüşleri; Kuran ve sünnetteki açık kanıtları öne sürerek reddeder.(2)

Bu akıma göre de, kulların isteyerek ve istemeyerek yaptıkları Tanrı'nın eseridir. Buna rağmen, insanın kısmi bir özgürlüğü ve bağımsız bir hareket yeteneği vardır. Daha açık bir anlatımla, Tanrı kulun arzu ve iradesini önceden takdir etmiştir; ancak fiilin doğması, kulun harekete geçmesiyle mümkündür.(3)

Ehl-i Sünnet
'in, diğer dini felsefi görüşlerin arasındaki yerini şu şekilde belirleyebiliriz. Ehl-i Sünnet, Kaderiye ve Mutezile arasında uyum sağlamaya çalışarak orta bir yerde görüntü vermesine rağmen, Cebriye'ye yaklaşır ve bu arada Eşariliğe de göz kırpar.


Eşarilik, aslında "ehl-i sünnet" ilkelerini sistemleştiren bir mezheptir. Bu ilkelerden bazıları şöyledir:(4)

* Evren, bütün ayrıntılarıyla Allah tarafından yaratılmıştır; ancak bazı filozofların, (özellikle de Mutezile yanlısı olanların öne sürdükleri gibi, Evren, Allah'ın varlığından taşmış değildir.) Eşarilik düşüncesine göre Evren'in bir öz varlığı ve gerçekliği vardır. Evren, Allah tarafından yaratılmıştır ve Allah, Evren'in dışındadır.

* Allah, ahirette müminlerine kendisini açıkça gösterecektir; Mutezile akımına göre bunun tersi olacaktır. Yani Allah, ahirette kendini müminlerine göstermeyecektir.

* Kader gerçektir; Evren'deki tüm varlık ve oluşlar Allah'ın sınırsız iradesine bağlıdır.

Bu mezhebin, İmam el- Gazzali'nin katkıları ile İslam dünyasının en güçlü mezhebi olduğu ve Osmanlı dinsel ve geleneksel yapısının bağnazlaşmasında başlıca rolü oynadığı söylenebilir. Cumhuriyet döneminde, bu bağnaz yapıdan laik yapıya geçişin hiç de kolay olmadığı ifade edilebilir. Cumhuriyet'ten günümüze uzanan süreçte, bu bağnaz yapının kalıntıları her zaman faaliyet içinde olmuşlar ve irticaya uzanan hareketlerde görünmüşlerdir.


cdenizkent


NOT : Cuma günü, şimdiye kadar anlatmaya çalıştığım dört mezhebin tamamını okumayanlara ve okuyanlara da tekrar hatırlatmak için, dört mezhebi de içine alan bir değerlendirme yapmak istiyorum.
___________________ :

(1) "Agnostic", İngilizce Sözlük; ayrıca, Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi, Cilt-4

(2) "Ehl-i Sünnet", Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi, Cilt-7

(3) Doç.Dr.(Şimdi Profesör) Niyazi Öktem, Hukuk Felsefesi ve Hukuk Sosyolojisi, s.66

(4) "Eşarilik", Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi, Cilt-8

 
Toplam blog
: 979
: 1425
Kayıt tarihi
: 11.12.07
 
 

İstanbul doğumluyum. İlk, orta ve lise öğrenimi İstanbul'da tamamladım. İstanbul Üniversitesi'nde..