İsmail’i Aşkla Allah’a Adayacak İbrahim miyiz?

Rabbi ona: "Teslim ol" dediğinde (O:) "Alemlerin Rabbine teslim oldum" demişti. (Bakara Suresi, 131)

Hz. İbrahim (as)’ın güzel ahlakı, Allah'a imanındaki samimiyeti, tevekkülü gibi, itaatindeki derinlik, gösterdiği sadakat ve kararlılık Kur’an ayetlerinde övgüyle anlatılır. Kuşkusuz bu güzel özellikler her müminin sahip olması gereken üstün ahlak özellikleridir.

Sonsuz güç sahibi Rabb’ine halisane teslimiyeti, Hz. İbrahim(as)’a büyük bir iman gücü kazandırmıştır. “Gerçek şu ki, İbrahim (tek başına) bir ümmetti… (Nahl Suresi,  120) ayetindeki ifadeyle, O(as), tek başına bir ümmettir; bir ordudur.

İyilik yaparak kendini Allah'a teslim eden ve hanif (tevhidi) olan İbrahim'in dinine uyandan daha güzel din'li kimdir? Allah, İbrahim'i dost edinmiştir. (Nisa Suresi, 125)ayetiyle,Allah’ın dost edindiğini bildirdiği peygamberi Hz. İbrahim(as) oldukça zorlu bir imtihan yaşar. Gördüğü rüya üzerine oğlunu kurban edecektir. Rüyasını hiç tevil etmez, oğluna duyduğu sevgiye rağmen emrolunduğuna itaat eder. Kur’an’daki kıssada, Hz. İbrahim(as) ve oğlu Hz. İsmail'in başından geçen imtihan, şu şekilde bildirilir:

Biz de onu halim bir çocukla müjdeledik. Böylece (çocuk) onun yanında koşabilecek çağa erişince (İbrahim ona): "Oğlum" dedi. "Gerçekten ben seni rüyamda boğazlıyorken gördüm. Bir bak, sen ne düşünüyorsun." (Oğlu İsmail) Dedi ki: "Babacığım, emrolunduğun şeyi yap. İnşallah, beni sabredenlerden bulacaksın." Sonunda ikisi de (Allah'ın emrine ve takdirine) teslim olup (babası, İsmail'i kurban etmek için) onu alnı üzerine yatırdı. Biz ona: "Ey İbrahim" diye seslendik. "Gerçekten sen, rüyayı doğruladın. Şüphesiz Biz, ihsanda bulunanları böyle ödüllendiririz." Doğrusu bu, apaçık bir imtihandı. Ve ona büyük bir kurbanı fidye olarak verdik. (Saffat Suresi, 101-107)

Yüce Allah yukarıdaki ayetlerde Hz. İbrahim(as)’ın nasıl bir imtihan yaşadığını bizlere aktarır. İslam alimleri de bu ayetleri genelde benzer şekilde tefsir ederler. Örneğin Elmalılı Hamdi Yazır, Kur’an-ı Kerim tefsirinde, Hz. İbrahim'in rüyasında gördüklerinin bir vahiy olduğunu yazar.

Ayet ve tefsirlerden Hz. İbrahim(as) ve oğlu Hz. İsmail(as)’ın Allah'a olan kayıtsız şartsız itaatleri, teslimiyetleri ve gönülden bağlılıkları açık bir şekilde anlaşılır. Yüce Allah’ın kutlu peygamberi Hz. İbrahim(as)’ın, oğlu İsmail(as)’ı Rabb’i için feda edebileceğini kanıtlaması, güçlü ve derin imanının göstergesidir.

İlk Kurban

Kurban, Allah’a yakınlaşmak için sahip olduklarını kurban etmektir. Dünyaya yakınlaşmak için yığıp biriktirdiklerine kurban olmak değildir. Bu gerçeğe insanlık tarihinin ilk kurban olayında dikkat çekilir. Hz. Adem(as)’ın iki oğlu Allah’a birer kurban sunarlar. Ancak birininki kabul edilirken, diğerinin kurbanı kabul edilmez. Rivayetlere göre kabul edilmeme nedeni işte bu dünyaya bağlılıktır. En iyisine kendisi sahip olma hırsıyla, en kötüsünü Allah’a sunma yanılgısıdır. Kur’an ayetlerinde bu olay şöyle anlatılır:

“Onlara Adem'in iki oğlunun gerçek olan haberini oku: Onlar (Allah'a) yaklaştıracak birer kurban sunmuşlardı. Onlardan birininki kabul edilmiş, diğerininki kabul edilmemişti. (Kurbanı kabul edilmeyen) Demişti ki: "Seni mutlaka öldüreceğim." (Öbürü de:) "Allah, ancak korkup-sakınanlardan kabul eder. Eğer beni öldürmek için elini bana uzatacak olursan, ben seni öldürmek için elimi sana uzatacak değilim. Çünkü ben, alemlerin Rabbi olan Allah'tan korkarım...” (Maide Suresi, 27–28)

Hz. Adem(as)’ın iki oğlu arasında yaşanan olayda, kıskançlık ve haset duygularının insanı nasıl şeytanın bataklığına sürükleyebileceği açıktır. Oysa onlardan birinin kurbanının kabul edilmesi ve diğerininkinin kabul edilmemesi sınama amacıyla yaratılmış, hikmet ve hayır içeren olaylardır. Ancak devreye giren şeytan, kurbanı kabul edilmeyen kardeşi kışkırtmış, o da kapıldığı kıskançlık yüzünden, kardeşi kendisini uyardığı halde onu öldürmüştür.  

Sabır, Kararlılık ve Tevekkül Zorlukta Kanıtlanır

Kur’an bize, tüm peygamber, resul ve onlarla birlikte olan müminlerin son derece zorlu olaylarla karşılaştıklarını, zahiren oldukça ‘kötü’ durumlarda kaldıklarını haber verir. Ancak, müminler yaşadıkları tüm zorluk zamanlarında son derece güvenli ve rahattırlar. Çünkü Allah her olayı, inanan kulları için hayır ve hikmetle yaratır. Müminler, Rabb’lerinin izlettiği bir görüntünün, kesinlikle hayır içerdiğini ve hikmetle yaratıldığını bilirler. Allah, müminin karşısına bir olay çıkarıyorsa, onda kesinlikle bir hayır vardır; o kötü gibi de görünse hayra dönüşecektir.

Rabb’imiz ayrıca, müminleri yardımsız bırakmaz, onlara kaldıramayacakları bir zorluk yüklemez ve çektikleri sıkıntıların karşılığında ahirette mutlaka ödüllendirir. Kur’an'da birçok ayette Allah'a güven ve teslimiyet üzerinde durulur.

“İbrahim ve onunla birlikte olanlarda size güzel bir örnek vardır…”(Mümtehine Suresi, 4) buyurur Allah ve Hz. İbrahim(as) ile Hz. İsmail(as)’ın ayetlerini uygulamadaki titizliklerini, zorluk zamanlarındaki tavizsiz davranışlarını, sabırlı ve tevekküllü kişiliklerini örnek verir.

Allah'a bir olarak iman etmek, koşulsuz bir bağlılık ve teslimiyet, imani olgunluğa erişmiş müminlerin önemli bir özelliğidir. Bu olgunluğu kazanmış mümin, Yüce Allah'ın hiçbir şeye ihtiyacı olmadığının, kendisinin O’na muhtaç olduğunun, her işin bir kader dahilinde ve özel bir hikmetle yaratıldığının bilincinde olarak, bedenini ve ruhunu Allah'a emanet eder.

Kurban Manevi Adanıştır

Kur’an’da,“Onların etleri ve kanları kesin olarak Allah'a ulaşmaz, ancak O'na sizden takva ulaşır. İşte böyle, onlara sizin için boyun eğdirmiştir; O'nun size hidayet vermesine karşılık Allah'ı tekbir etmeniz için. Güzellikte bulunanlara müjde ver. (Hacc Suresi, 36-37) buyrulur ve Allah’a ulaşanın, kurbanın eti ve kanı olmadığı haber verilir. Kesilen kurban ölür ancak Allah’a ulaşan takva hep diridir.

Kurban, sevdiklerimizden Allah adına vazgeçmektir. Onları Allah'ın tecellileri olarak görerek sevebilmektir. Gerçek dostumuzun Katından bahşettiği güzellikleri, O'na yakınlaşma vesileleri kılmaktır. 

Kurban; iman, takva, itaat ve teslimiyet imtihanıdır. Kurban kesme, et gereksinimi nedeniyle hayvan kesme değil, bir tür manevi adanıştır. İsmail’i aşkla Allah’a adayacak İbrahim olabileceğimizi kanıtlama imtihanıdır…

Sonra gelenler arasında ona (hayırlı ve şerefli bir isim) bıraktık. İbrahim'e selam olsun. Biz, ihsanda bulunanları böyle ödüllendiririz. Şüphesiz o, Bizim mü'min olan kullarımızdandır. (Saffat Suresi, 108-111)